Çağdaş bazı çalışmaların tanıtımı

Çağdaş Bazı Çalışmaların Tanıtımı

Birden fazla konuyu içeren eski kaynaklar arasında en kapsamlı ve faydalı eserler; Burhaneddin ez-Zerkeşî (ö.794/1392)'nin el Burhan fi Ulumi'l-Kur'ân adlı dört ciltlik eseri ve es-Suyutî (ö.911/1505)'nin el-İtkan fi Ulumi'l-Kur'ân adlı iki ciltlik eseridir. Bunları tanıtmak çalışmamızın asıl amacının dışında olduğundan biz kendi konumuz olan 20. asırdaki Kur'ân İlimleri çalışmalarını tanıtmaya ve kısmen değerlendirmeye çalışacağız. Ancak karıştırılmaması gereken bir hususa dikkat çekme gereğini duymaktayım:

Ulumu'l-Kur'ân ve Usulu't-Tefsir Arasındaki Fark:

Tefsirin dışındaki Kur'ân'la ilgili çalışmalar, tefsir tarihi dahil Ulumu'l-Kur'ân adı altında incelendiğini görmekteyiz. Ülkemizde Kur'ân ilimleri sahasında yürütülen bu tür çalışmalar Tefsir Usulü adıyla takdim edilmektedir. Şah Veliyullah ed-Dihlevî (ö. 1176/1762)'den önce Usulu't-Tefsir deyiminin ilim çevreleri tarafından kullanıldığına tanık olmamaktayız. Günümüzde bazı Arap araştırmacıların Usulu't-Tefsir deyimini muhteva yönünden Ulumu'l-Kur'ân'dan ayrı bir formda kullandıklarını görmekteyiz. Muhteva yönünden görülen bu farklılık Usulu't-Tefsir deyiminin Ulumu'I-Kur'ân'la eş anlamlı olmadığını göstermektedir.

Şimdi biz her iki terkibin muhteva yönünden gösterdikleri farka bir göz atalım:

Tefsir Usulü özel; Ulumu'l-Kur'ân ise geneldir. Çünkü Ulumu'l-Kur'ân, Kur'ân ve tefsiriyle ilgili tüm bilgi dallarım içerisinde toplayan geniş bir yapıya sahiptir. Usulü't-Tefsir ise tefsirle ilgili kural, kaide ve izahları içerisinde bulundurmaktadır. Tefsirin sakıncaları, çeşitleri, şartları ve kuralları, delaletin çeşitleri ve tercüme gibi tefsirle yakın ilişkisi olan konular, Tefsir Usulünün konularıdır. Kur'ân ilimlerinin ise, bunlardan çok daha geniş bir muhtevası vardır. Nehyin çeşitlerinden edebî sanatlara, Kur'ân'ın yazılışına kadar Kur'ân'la ilgili birçok ilim dalını ihtiva etmektedir[34]. Kur'ân'ın anlaşılmasında dolaylı olarak etkilidir. Usulu't-Tefsir ise, isminden de anlaşıldığı gibi metodolojiktir ve Kur'ân'ın anlaşılmasında doğrudan etkilidir. Ulumu'1-Kur'ân, daha ziyade pratiktir ve Kur'ân'ın anlaşılması için destekleyici bilgileri ihtiva eder.

Usulü't-Tefsir adı altında günümüzde Araplar tarafından kaleme alman şu çalışmaları kaydedeceğiz; Halid el-Akk'ın Usulut-Tefsiri ve Kavaiduhu, Fahd er-Rumî'nin Buhûsun fi Usuli't-Tefsiri, Fethi Baltacı’nın Dırâsatun fi't-Tefsiri ve Usulihi ve Dr. Muhammed Lütfî es-Sabâğ'ın Buhusûn Fî Usûli't-Tefsir. Bu isim ile başka çalışmalar da vardır.

el-Akk, kitabında Usulü't-Tefsir'i bağımsız bir ilmî disiplin olarak düşündüğünden ötürü kitabın mukaddimesinde önce Usûtu't-Tefsir'in ehemmiyetini,[35] tarifini, konusunu, faydasını ve gayesini müstakil olarak kaydeder.[36] Daha sonra Ulumu'l-Kur'ân'ın tarifini ayrı olarak zikreder.[37]

İşte el-Akk’ın hem Ulumu'l-Kur'ân'a hem Usulu't-Tefsir'e ayrı ayrı tarif getirmesi ikisini ayrı ilim olarak kabul ettiğinin çok açık bir kanıtıdır. Ne var ki, el-Âkk her ne kadar ikisine ayrı tarif getirmiş ise de ikisinin daha önceki alimler nezdinde aynı veya ayrı olduğunu açıkça ifade etmemiştir. Ayrıca el-Akk Usulu't-Tefsir'in tarihçesine de değinmemiştir.

Fahd er-Rumî'nin Usulu't-Tefsir'i ve Ulumu'l-Kur'ân’ı ayrı ayrı birer te'lif halinde kaleme alması da ikisini ayrı düşündüğünün net bir göstergesidir.

Ayrıca Dr. Muhyeddin Baltacı'nın Dırasatun Fi't-Tefsiri ve Usûlihi adlı tefsirle ilgili çalışmasının önsüzünden de Usulu't-Tefsir'in Ulûmul-Kur'ân'dan ayrı olduğu açıkça anlaşılmaktadır.[38]

Ancak Dr. Baltacı'nın Usulu't-Tefsir hakkındaki anlayışı el-Akk'ın konu hakkındaki anlayışından farklıdır. Çünkü el-Akk'a göre Usulu't-Tefsir Kur'ân'ı tefsir edebilmenin ilmidir. Onunla doğru tefsir yanlış tefsirden ayırt edilebilir. Gayesi Kur'ân'ı Kerim'in mânâlarının anlaşılmasıdır. Faydası ise Kur'ân'ı tefsir edebilme melekesinin elde edilmesidir.[39]

Baltacı'ya, göre ise, Usulu't-Tefsir, tefsirin ekollerini, tarihi gelişimini, eğilim ve kaynaklarını, her eğilimin özelliklerini, müfessirlerin metodlarını, İslâm alimlerinin buna karşı tutumlarını, tefsir kaynaklarının farklı formlar almasını etkileyen faktörleri ve tefsir hayatının muhtelif şartlarını inceleyen bir ilimdir.[40]

Dr: Nureddin Itr'ın da aynı kanaati Baltacıyla paylaştığı yazdıklarından açıkça anlaşılmaktadır.[41]

Ulumu'l-Kur'ân ve Usulu't-Tefsir arasındaki farkı böylece gösterdikten sonra Kur'ân ilimleri sahasında 20. asırda kaleme alman çalışmalardan bir kaç tanesini örnek olarak tanıtmaya çalışacağız.[42]

[34] Bkz. Zerzur, a.g.e., s.123.

[35] Bkz el-Akk, Halid Abdurrahman, Usûlü't-Tefsiri ve Kevâiduhu, Beyrut 1986, s. 11. Usûlü't-Tef sır için şöyle bir tarif getirmiştir: Tefsirin kural ve metodları üzerine bina edildiği malumatın tümüdür.

[36] Bkz. a.g,e,s.30-31.

[37] Bkz. a.g.e.s.39. El-Akk, Ulûmu'l- Kur'ân'ı da şöyle tarif eder: Kur'ân'ın çeşitli ve sayılı yönlerinden her

hangi bir yönünü araştıran bütün ilim dallarını kapsayan bir (İlimdir).

[38] Bkz. Baltacı, Muhyeddin Dırasatun fi't-Tefsir ve Usulihi, Beyrut, 1987, s.5.

[39] Bkz.el- Akk, a.g.e., s. 30-31..

[40] Baltacı, a.g.e.,, s.5.

[41] Bkz. Nureddin Itr, Muhaderatun fi Ulumu'l-Kur'ân, Dimeşk, 1987, s. 135.

[42] Doç. Dr. Halil Çiçek, 20. Asırda Kur’an İlimleri Çalışmaları, Timaş Yayınları: 27-29.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın