Ganımet tahsisinde ortaklık

Ganımet Tahsisinde Ortaklık Ve Hesapla Alınan Pay

1153- Komutan "Kim bir esir alırsa o kendisinindir" derse ve bir adam iki yahut üç esir alırsa hepsi onundur.

Çünkü alan ve alman hakkında sözü geneldir.

1154- Yine "sizden bir insan bir esir alırsa, o kendisinindir" derse, hüküm aynıdır.

Çünkü alan ve alman şeylerin tümüne delalet eden genel bir lafız kullanmıştır. Böyle durumlarda şart edatı ile şahsa delalet eden "men" edatı arasında fark olmadığı gibi, "men" ile "insan" sözleri arasında da delalet yönünden fark yoktur. Ama şahsen yakalayıp muhafaza etmediği zaman, esir bütün askerlerindir. Hatta bir cemaat bir tek esir alsa, bu manaya göre onların olur.

1155- "Sizden kim on kişi yakalarsa hepsi onundur" derse ve onlardan biri yirmi kişi yakalarsa, hepsi onun olurlar.

Çünkü geneli ifade eden söz kullanmıştır. Bütün bunlar "Kim bir şey alırsa onundur" demesi gibidir.

1156- "On kişi yakalayanın onda biri onundur" derse ve bir adam yirmi kişi yakalarsa, sadece onda birini alabilir.

Bu da iki kişi eder.

1157- Yine "On kişi yakahyana onlardan bir kişi vardır" derse ve bir adam yirmi kişi yakalarsa, onlardan iki kişi alır. On kişi yakalarsa, sadece bir kişi alır. Onlardan da en iyisi veya adîsi değil, ancak ortalama olanı kendisine verilir.

Çünkü komutan müslümanlara çalışmasıyla sağladığı yarar yanında bunu kendisine tahsis etmiş bulunmaktadır. Geri kalan dokuz kişi ganimet olarak askerin tümüne kalır. Kişi mutlak olarak zikredildiğinde de vasat olanı anlaşılır. Kasten öldürme ile igili yapılan sulh esnasında şart koşulduğu gibi.

Zaten devlet başkanı hem onu, hem diğer müslümanları gözetmek zorundadır. Kendisine en iyisi verdiği zaman müslümanları gözetmemiş olur. Adisini verdiğinde de onu gözetmemiş olur. İki tarafı da gözetmesi için ortalama birini kendisine verir. İşlerin en iyisi vasat olanıdır.

1158- Beş kişi esir alırsa bunlardan yarım kişiye hak kazanır ve hepsi gözetilerek ortalama kişiden verilir.

Devlet başkanı on kişi almasını şart koşmuştur. Şart ise cüzler itibariyle meşruta (şart koşulan) şeye bölünmez. On kişiden az getirdiğinde bir şey almaya hak kazanmaması gerekir, denilse;

Cevap olarak deriz ki; söylendiği gibi değildir. Çalışmasıyle müslü-manlara sağladığı yarar karşılığında bu tahsisi ona yapmıştır. Müslümanlara sağlanan yarar oranında tahsis edilen şeyden hak kazanır.

Zaten ganimet tahsisinden maksat, savaşa teşvik etmek ve esir almaya sevketmektir. Şartı formalite olarak kabul ettiğimizde bu amaç gerçekleşmez. Çünkü dokuz kişi yakalayıp bunlardan bir şey almıyacağını bildiği zaman bu işe girişmez ve arzu etmez. Zira bunun da bir takım sıkıntıları ve emekle masrafları gerekecektir. Kendisinin de diğer askerler gibi bir pay alacağını bildiğinde kişi buna çok nadir heves eder. Söylediklerimiz itibariyle teşvik tam manasıyla ancak getirdiği sayı oranında almayı hak edeceğini bildiği zaman gerçekleşir.

Mesela, komutan "Sizden kim on kafir öldürürse her şeylerinin onda biri kendisinindir" derse ve biri dokuz kişi öldürseydi, acaba öldürdüğü adam sayısına göre eşyalarından o oranda almaya hak kazanmıyacak mıydı? Herkes bilir ki, devlet başkanı (komutan)ın amacı on kişiyi şart koşmak değildir. Çünkü bir kişinin düşmandan on kişiyi öldürmeye veya esir etmeğe imkan bulması nadirdir.

1159- İki kişi düşmandan on kişi yakalarsa, ortalama olan bir kişi alırlar.

Çünkü müslümanlar için şart koşulan yararın gerçekleşmesi bu ikisi ile olmuştur. Şartta koşulan şey de aynı şekilde müşterek olur.

1160- Askerlerden birine "Düşmandan bir kişi yakalarsan o senindir" derse ve adam iki kişi yakalarsa, sadece birini alabilir.

Çünkü alan ve alınan sayıyı özel olarak sınırlandırmıştır. Böylece alan ve alınan konusunda genellik özelliği kalmamıştır.

Bunları aralıklı sıra ile yakalasa, sadece önce yakaladığını alır. Ama ikisini birlikte yakalasa, onlardan yine bir ve dilediğini alır.

Çünkü sadece âlâsını yakalasaydı o kendisinin olacaktı. Yanında başka birini de tuttuğu için ondan mahrum edilmez.

1161- "On kşi yakalarsan, onlardan sadece bir kişi senin olur" der ve biri yirmi kişi yakalarsa, sadece bir kişi alır.

Çünkü sözünde özellikle bunu belirtmiştir.

1162- Onları aralıklı yakalarsa, yakaladığı ilk on kişiden ortalama birini alır. Hepsini birlikte yakalarsa yine ortalama birini alır.

Az Önce geçen meselede olduğu gibi, burada da neden en iyisini tercih etme hakkına sahip olmasın? diye sorulursa;

Deriz ki; Çünkü orada müslümanlara sağladığı yarar karşılığında kendisine şart koşulmuştur. Burada ise getireceği şeylerden kendisine bir bölüm şart koşulmuştur. Onun için burada vasat itibar edilir.

1163- Beş kişi yakalarsa, ortalama olanlarından yarım kişi almaya hak kazanır.

Çünkü on kişiden bir kişi düşerse, beş kişiden de yarım kişi düşer. Zaten bir payın verilmesi, teşvik amacını gerçekleştirmek içindir.

1164- Askerden on kişiye "On kişi yakalarsanız bir tanesi sizindir" derse, daha önce söylediğimiz bütün şeylerde bir kişi için söylediği söz ile bu sözü arasında fark yoktur.

Çünkü yakalama işinde hepsini zikredince tahsis etmiş sayılır. Alan kişi için yapılan belirleme, alınanda da belirlemeyi gerektirir. Çünkü ona dayalıdır.

1165- O kişiye "sizden biriniz on kişi yakalarsa onlardan bir tane kendisinindir" derse ve biri yirmi kişi yakalarsa, ortalama olanlarından iki kişi almaya hak kazanır.

Çünkü yakalama işinde her birini ayrı ayrı belirtmiş ve hitabını hepsine genelleştirmiştir. Alanlar hakkında hitabın genel olması, alınanlarda da genellik hükmünü ispat eder. Sanki bir ordu fertlerine hitap etmiş gibi.

Nitekim bu meselede, onlardan her biri on kişi yakalarsa, yakaladıklarından her biri bir kişi alma hakkına sahip olur. Aynı şekilde bir kişi yüz kişi yakaladığında onlardan on kişi alma hakkına sahiptir.

1166- Sadece bir adama "Aldığın on kişiden sana bir tane vardır" derse ve adam yirmi kişi yakalasa, iki kişi alma hakkına sahip olur.

Çünkü "ma" sözü, umum ifade eder. Yakalayan kişide ise umumu onunla ispat etmek mümkün değildir. Çünkü belirli bir kişiyi özel olarak belirtmiştir. Onun için "ma" kelimesiyle sadece alınanlarda umum manası sabit olur. Ama "Eğer yaklarsan..." diyerek "in" şart edatını kullanırsa durum bunun zıddı olur. Çünkü bu sözünde ne şekil, ne mana yönünden umumu ispat edecek (ifade edecek) bir şey yoktur.

1167- Askerlerden birine "Ey Falan! Müşriklerden şu meydan okuyan kimseyi öldürürsen her şeyi senindir" derse ve bu sözü başka bir müslüman duyarak o müşrikin karşısına çıkıp onu öldürse, onun eşyasını alamaz.

Çünkü komutan konuştuğu kişiye bu işi tahsis etmiştir. Öldürülenin eşyasına hak kazanmak da ancak komutanın tahsisi ile olur. Ganimet tahsisi de birine özel olmaya elverişlidir. Başkası o işi yaptığında bu tahsis sanki hiç yapılmamış kabul edilir.

1168- Komutanın hitap ettiği kişi onu başka bir müslü-manla yardımlaşarak öldürse ve ganimet tahsisi de yürürlükte olsa, öldüren muhatap kişi, adamın eşyasının yarısını almaya hak kazanır. Diğer yarısı ise ganimete katılır.

Çünkü ikisinden her biri yarısını öldürmüş ve öldürenlerden herbiri için parça butune göre değerlendirilmiştir.[12]

[12] İmam Serahsî, İslam Devletler Hukuku, Şerhu’s-Siyeri’l-Kebir, Eğitaş Yayınları: 2/191-194

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın