Nâbî´nin Oğluna Verdiği Öğütler

Nâbî´nin Oğluna Verdiği Öğütler

Hayriye, sair Nâbî\´nin aruz vezniyle yazdigi manzum bir ögüt kitabidir. Bir divan edebiyati sairi olan Yusuf Nâbî, daha çok bu eseriyle taninir. Sair bu eserini oglu Ebü\´1-Hayr Mehmed Çelebi adina yazar ve muhatap da ogludur. Kitap kendi dönemi için oldugu kadar günümüz için de sasmaz ve degismez dersler, ögütler ve nasihatlerle doludur. Kitabin diger önemli yönü de, devrinin iç yüzünü ve sosyal hayatini yansitmasiyla da tarihî bir vesika olusudur.

Hayriye kaleme alindigi günden itibaren çok sevilmis ve en çok okunan kitaplar arasina geçmistir. Nabi, bu eserinde hiçbir makam ve mevki ayrimi gözetmeden, nereden ve kimden gelirse gelsin kötülüklere hep karsi çikmis ve insanlara devamli bir ümit ve yasama sevki vermis, hayati güzellestirmeyi hedef edinmistir.

Hayriye\´nin yazildigi dönem (1700) Osmanlinin inise geçtigi yillara rastlar. Saraya Valide Sultanlar hâkim olmustur. Yeniçeri kazan kaldirip isyan etmektedir. Halk bu kargasadan oldukça payini almaktadir. Devlet idaresinde kaht-i rical yasanmaktadir, yetersiz kisiler idarede söz sahibidirler. 18. yüzyilin baslarindan itibaren devlet çarki laçka olmustur. Sik sik padisahlar degismekte, azledilmektedir. Toplum düzeni gün geçtikçe bozulur olmustur, bir önceki gün aranir hale gelmistir. Sosyal ve ekonomik hayattaki bozulmalari halk adetâ kaniksamis durumdadir. Gün gelmis, gece sokaga çikmak bile bir cesaret halini almistir. Anadolu\´da iç isyanlar basini almis gitmistir. Halk perisan ve çaresizdir. Böylece Osmanli içte ve dista hayatî mücadele vermek zorunda birakilmistir.

Bu menfi sartlarin yaninda müsbet hizmetler, halkin refah ve huzuruna yönelik gayretler olmuyor degildir. Iste Nâbî gibi edib ve sairler; ilim ve hikmet ehli çesitli sekillerde bozukluklarin önüne geçme çabasi içindedirler. Hayriye bu hayirli tesebbüslerden sadece birisidir ve o günün yaralanmis Osmanli toplumu için bir ilâç hükmünü almistir. Kitap elden ele, dilden dile dolasmis ve âdeta içilerek okunur hale gelmistir.

Günümüz sartlari ve gidisati gözününe getirilirse, tarihin tekerrür ettigini görecegiz. Üç asir önceki Osmanli toplumu ile günümüz Cumhuriyet toplumu ayni dertlerle muztarip ve ayni tedavi sekillerine muhtaç haldedir. Hayriye\´den yaptigimiz seçmeler bu çerçevede gözden geçirilirse herkes kendi derdine derman bulacaktir.

Manzum halde Islâm harfleriyle yazilan Hayriye, degerli ilim adami Doç. Dr. Iskender Pala tarafindan yeni harflere geçirilmis ve anlasilir, sade ve tatli bir Türkçe ile sadelestirilmistir. Bedir Yayinevi tarafindan da güzel ve temiz bir baski ile 1989\´da yayinlanmistir.

Metin ve tercümesi ile birlikte 1647 beyit, 34 bölüm ve 223 sayfadan meydana gelen Hayriye\´nin daha çok günümüze isik tutan bölümlerini ve beyitlerinden seçmeler yaptik. Kitapta beyitler sayfanin üst kisminda, tercüme ise çizginin altinda numaralanmis sekilde yer almaktadir. Biz numaralari vermedik. Sadece tercümesi yapilan ve numaralandirilan her beyti birer paragraf halinde sunmaya çalistik. Bu arada okuyucuya kolaylik saglamasi için de yazarin kendi bölüm basliklarindan ziyade ara basliklar çikararak kisa, ara bölümler halinde vermeye çalistik.

Ögütlerin yazilis sebebi

Ey isteklerimin sevinç artiran çeragi! Ey Aziz ve Celil olan Allah\´in bagisi ogul!

Bendeki özelliklerin ve sahsî erdemlerin hepsi sende ayniyla mevcut.

Sende methedilecek ahlâk çoktur ve çok sükür, ben de o bakimdan zararda degilim.

Bunlardan biri, güzel yaratilisinin kokusudur. Edebe dair alametler ise sende yaratilistan mevcut...

Lâkin babanin bu söyledikleri de evladina fazladan bir tesirde bulunsun.

Kulaklarina bir küpe olsun diye ve sana akillica bir sermaye olmasi için.

Ey babasinin cani! Istedigim, bunlarin her zaman kulaginda küpe olmasidir.

Dilerim ki bunu, canindan da nazik tutasin ve bir an bile yanindan ayirmayasin, aklindan çikarmayasin!

Bunun feyzi mahser gününe dek yürürlükte olsun ve hem seni, hem de baskalarini kusatsin.

Bu nimetten sen de yiyip istifade edesin ve \"babamin yadigâridir\" diye anasin.

Böylece sen ölünce lütfunla ruhumu sad edesin ve bir dua ile beni daima hatirlayasin.

Islediklerinin daima sonunu düsün ve böylece din evin onarilmis olsun.

Islâmin bes temeli

Islâm yapisinin bes temeli hikmet ölçüsüyle yükseldi.

Bu binanin içinde olan kisi rahattir. Disi ise fenaliklarin ayaklari altinda kalmistir.

Bilhassa seher vaktinde hiç yatma, uyanik ol. O vakitte kendini tevbe seccadesine vakfet.

O saatte Allah huzurunda el baglayip hatalarindan dolayi göz yasi dökmek ne saadettir.

Secde için alnini yere koy da yeryüzünde gerçek saltanat ne imis bir gör.

Eger Islâmin degerini gerçekten anlayabilseydin, namazi kilmak için bir an bile gecikmezdin.

Gerçi senin yasindaki çocuklar bunu anlayamaz, ama yine de sana bu sirri açiklayayim.

Çalis ve gayret göster ki git gide bunun hikmetini anlayacaksin.

Ey parlak ay gibi olan ogul! Eger namaz kilacak olursan elif gibi düzgün durmalisin.

Rükûya vardiginda da dal harfi ortaya çikar. Bu söz Peygamber simdir, bilesin!

Ey harikulade ruh ogul! Insan olup bunu anlayabilirsen, secdeye kapandiginda da mim harfinin daire sekli görünür.

Anla ki \"Namaz kilmayan kisi, hiç âdem olur mu?\" sözündeki sirlar sana açilir.

Oruç bir rahmet sofrasidir

Ey babalik baginin seçkin meyvesi! Ey hayat denizindeki sadefin incisi ogul!

Hasta olmadiktan ve vücudun halsiz kalmadiktan sonra Ramazan orucunu sakin geçirme.

Oruç, Allah\´in kullarina bir lütfudur. Orucun mükâfatini bizzat Allah verir.

Oruç bir rahmet sofrasidir. Oruçlu için ise nurdan bir elbisedir.

Oruç gizli tutulan gizli bir ibadettir. Onun için asla oruca riya giremez.

Oruç, Allah\´in ezelî kudret ve kuvvetine mensup temiz bir gizliliktir. Oruç melekiyet sifatina bürünmektir.

Oruç, Cennet nimetlerinin yol göstericisidir. Böylece oruçta yeme içmeyi terketmek bir rahmet sebebi olur.

Ta gecenin karanligi uzadigi bir vakitte günesin parlak yüzük tasi, senin agzina mühür vurur, yeme içme kesilir.

Artik kendi nurun parlamaya baslar ve kötü amellerin gece karanligina gömülür, affedilir.

O ne saadettir ki dudagin kapali oldugu için, yeme-içme olmadigi için bütün beyhude islerden uzaklasmissindir.

Kabe yoluna git

Ey can güllügünün taze yetismis gülü! Ey bilgi ve anlayis dimagini kokularla donatan ogul!

Yola çikacaksan mutlaka Kabe yoluna git. Gayesiz bosuna yapilmis bir yolculuk cehennem atesine götürür.

Hacer-i Esved, Allah\´in sevgili kullarinin, öperek sifa bulduklari bir tastir.

Günahlardan minnetsizce yikanip temizlenmek için Altin Oluktan rahmet dökülür.

Zemzem suyu ferahlik verici bir ilaç gibidir. Ondan içen suçlu kullara sifa verir, günahlarindan arinmalarini saglar.

\"Lebbeyk\" sadalarini çikaran nefesler göklere dogru uydular gibi yükselir, giderler.

Bu ne ikbal, bu ne saadet ve ne mertebedir ki Allah\´in evini tavaf edersin.

Arefe günü, yarligayici Allah\´in, insanlari hesap için topladigi kiyamet gününden bir örnektir.

Arafat\´in o berrakligi ve ter temizligi, satir satir günahlarin affi için berat yazmaktadir.

Orada günahtan kararmis defterler yikanmis, paklanmis ve orada günaha esir olanlar azat olunmustur.

Ihramlar içindeki hacilarin olusturduklari gümüs halkanin üstünde Rahmet dagi bir yüzük tasi gibi durur.

Ey ogulcugum! Eger sen Kabe\´nin etrafini tavaf eden bir pergel olursan, bir gün elbet kazanç noktasi sana kendini gösterecektir, karsiligini kiyamette alirsin.

Malini muhtaçlardan esirgeme

Ey sadefin kulak süsleyen incisi! Ey seref hanedaninin hayirli halefi ogul!

Üzerinde zekâta ait olan bir tanecik bile birakma. Zekâtini ver ki malin bereketi ve hayri olsun.

Zekâta ayrilan o mal Hazret-i Allah\´in hakkidir, sen de edasini ihmal etme.

Zekât, fakirlerin hakkidir. Ondan elini çekme, vermemezlik yapma ki temiz olan malini kirletmeyesin.

Zekâtini verdikçe Allah\´in emri üzerinesin ve Allah senin o malinin birine on verir.

Malinin zekâtini vermezsen bereketi kalmaz ve o nimet sende fazla durmaz.

Malin telef olmasi, zekâtini vermemektendir. Ayrica zekâti vermemek bazi musibetlere de hedef olur.

Dine uyularak verilen zekât, malin tohumudur ve zekât olarak verilen mal, bu tohum, Allah katinda kabul topragina ekilmis olur.

Serpilmis tohum yerden fazlasiyla biter ki, bu da iki âlemde sana yeterlidir.

Fakirligi ve zenginligi yaratan Allah, zekâti da fakirlere tahsis etmis.

Her seye kadir olan Allah\´in seni zengin yaratirken onu da fakir etmesinin elbette bir hikmeti vardir.

Fakirlerin hakkini kesme. Senesi geldikçe zekâtini ver.

Ayrica sadaka vererek de zekâtini tamamla. Bir mal için zekât kök, sadaka ise dalbudaktir.

Sadakadan elde edilecek sevabin siniri yoktur. Nitekim bunu kuvvetlendiren bir çok da ayetler vardir.

Fakirler zenginlerin aynasidir. Nitekim her sey ziddi ile vardir.

Eger Allah\´in takdiri, seni onun yerine fakir yaratsaydi, bunu degistirmeye gücün yeter miydi?

Fakirlik olmayinca zenginligin güzelligi ve çekiciligi kalmaz. Iste Allah bunu böyle yaratmis.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın