Havaleye ait istilahlar

ONDOKUZUKCU KİTAP
HAVALE HAKKINDA OLUP BİR MUKADDİME İLE İKİ BOLÜME AYRILMIŞTIR
(MUKADDİME)
HAVALEYE AİT ISTİLAHALR :

1 - (Havale) : Lügatte mutlak nakil tahvil manasınadır, ayinde de deyine de müstameldir. Istüâlta : «Bir deyini bir zimmetten diğer bir zimete, yani bir zattan diğer bir zata nakil etmektir ki, artık o deyin; bu ikinci zimmete tahvil edilmiş, bu zimmet sahibinden mutalebesi lâzım gelmiş olur.

2 - (Muhil) : Havale eden, yani ve tahvil eyleyen kimsedir.

Borcunu başkasının zimmetine nakil

3 - {Muhalünleh) : Dâindir. Yani : Muhilde alacağı olup ondan havaleyi alan kimsedir. Buna «muhtâl» de denir.

4 - : (Muhalûhaleyh) : Kendi üzerine havaleyi kabul eden, muhîlin borcunu ödemeği iltizam eyleyen kimsedir- Buna «Muhtelünaleyh» de denir.

5 - (Muhalünblh) borçtan ibarettir.

Havale olunan maldır ki, muhilin zimmetindeki

6 - (Havale-I mutlaka) : Muhilin muhalünaleyhteki bir malından verilmekle mukayyid olmıyan havaledir : Muhilin muhalûnaleyhte gerek alacak malı bulunsun ve gerek bulunmasın.

7 - (Havale-İ mukayyede) : Muhîlin muhalünaleyh zimmetindeki veya elindeki mazmun veya gayrı mazmun malından verilmek üzere yapılan havaledir. I$ir şahsın zimmetindeki bin kuruş borçtan veya elindeki emanet veya mağsup bir malden verilmek kaydile yapılan havale gibi.

8 - (Havalei tazime) : Muhil ile muhalünleh ve aleyh tarafından kabul edilip şeraitini camî olarî havaledir. -

9 - (Havale-I caibe) : Şerait sıhhati cami olan havaledir. Muhalünleyhin satılacak bir malının semeninden verilmek üzere mukayyed olan bir havare ki bu, caiz olabilir.

10 - (Havale-i faside) : Şeraiti sıhhati camî olmıyan havaledir. Muhîlin satılacak bir malının semeninden verilmek üzere mukayyed olan havale gibi ki, muhalünaleyh, bunun ifasına muktedir olamayacağı cihetle bu havale, fâsiddir. Çünkü muhalünaleyh, muhilin mülkünde izni olmadıkça tasarrufta bulunamaz.

Muhalünbihin tacil veya tecili beyan olun-Muhalûnbihin tacili veya tecili beyan

11 - (Havale"! mtibheme)

mıyan havaledir.

12 - (Havale-i gayri mübheme) olunan havaledir.

13 - : (Teva) : Lügatte telef, helak olmak manasınadır. Istılahta cHa-vale edilen ty>rcun muhalünaleyhden istifasının müteazzir olmasıdır ki, imamı Azama göre İki sebeple olur- Biri, muhalünaleyhin havaleyi maal-yemîn inkâr edip bunu muhîl ile muhalünlehin ispat edememeleridir. Diğeri de muhalünaleyhin müflisen vefat edip muhalünbihe kefili bulunmamasıdır. İmameyne göre tevanın bîr sebebi daha vardır ki o da muhalünaleyhin iflâsına hiikm lâhik olmasıdır. Böyle teva tahakkuk edince borç, yine muhîlin zimmetine avdet eder.

14 - (Süftece) : Bir nevi poliçe demektir. Bir beldede verilen bir paranın, bir ödüncün bir ödeme emriyle diğer beldede tesviye edilmesinden ibarettir. Bir kimse, bulunduğu bir beldede bir tacire bir miktar para verip ondan aldığı ödeme mektubiyle bu parayı gideceği diğer bir beldedeki bir tacirden veya başka birinden alacak olsa bir süftece muamelesi vücuda gelmiş olur. Bu muamelele ekserî yol tehlikesini veya yük zahmetini bertaraf etmek için yapılır. Bu havale mânasında bir nevi ikraz muamelesidir. Menfaat mülâhazasına müstenit ve ödeme mektubu yazmak şartma mukarin bir karz mahiyetinde olduğundan bazı fukahaca mekruh veya. gayrı caiz görülmüştür.

Fakat böyle bir mektup yazmak şartına mukann bulunmaksızın ikraz yapılır, müstakriz de böyle bir ödeme mektubu yazarsa bunda mahzur yoktur. Akçeyi poliçe etmeğe «Seftece» de denir. [10]

(BİRİNCİ BÖLÜM)
HAVALEYE DAİR BİR KISIM MESELELERİ HAVİDİR
İÇİNDEKİLER: HAVALENİN R^KNÜ, MAHİYETİ, HAVALENİN ŞARTLARI, HAVALENİN HlKMET-î TEŞRÎÎYESÎ
HAVALENİN RÜKNÜ :

14 - : Havalenin rüknü icap ve kabuldür. Şöyle ki : Havale, muhilin icabiyie, muhalünleh ile muhalünaleyhin de kabulleri ile mün´akit olur.

Meselâ : Muhil, kendi d âyinine «Seni benden1 alacağın olan meblâğ ile filânın üzerine havale ettim.» deyip onlar da kabul etseler aralarında havale vücuda gelmiş olur.

Maamafih havele, muhal ün Leh Ue muhaiünaleyh arasında da akt olunabilir. Şöyle ki : Bir alacaklı bir şahsa hitaben «Benim fil unda olan §u miktar alacağımı sen üzerine al.» deyip de o da «Kabul ettim? dese veya bir kimse, alacaklıya hitaben .«Filân kimsenin üzerinde olan.şu alacağım benini üzerime havaleten kabul et» deyip dâyin de kabul etse havale sahih olur. Hattâ muhaiünaleyh nadim o´.sa da bundan rücu edemez. Bu havalede muhîl bulunmadığı için buna «Ihtiyâl» denilmesi evlâdır. Demek ki havalenin inikadı için her halde muhîlin rizası şart değildir- Fakat bir kavle göre havalenin sıhhatinde muhalünleh ile muhalünaleyhin rızaları §art olduğu gibi medyun bulunan muhîlin rızası da şarttır. Çünkü mürüvvet sahipleri kendi borçlarının başkası tarafından Ödenmesinden içtinap ederler, kendi borçlarını başkalarına tahmilden sıkılırlar. O halde muhîlin rızası munzam almadıkça avale sahih olmaz (Fethülkadir, Dürerülhükkâm).

15 - Yalnız muhîl iîe muhalünleh arasında yapılan havaleyi gaip bulunan muhaiünaleyh haber alarak kabul etse havale sahih ve tamam olur.

Meselâ : Medyun şu kadar borcunu gaip bulunan bir kimse üzerine havale edip muhalünleh de o mecliste hazır bulunarak kabul etse havale o kimsenin kabulüne mevkufen mün´akit olur, kendisine ilâm edildiğinde o kimse de kabul eylese havale tamam olur.

16 - : Muhalünlehin gıyabında muhîlı ile muhalünaleyhin yapa-´ cakları^ havale sahih olmaz. Meğer ki birisi o mecliste muhalünleh namına fuzûli olarak havaleyi kabul etsin de badehu kendisi de buna razı olsun.

Bu mesele, imamı Azanı ile imam Muhammede göredir, aahih olan da budur. Çünkü havale meclisinde vuku bulan icabın muhalünleh tarafından kabul edilmesi, havalenin inikadının şartıdır.

Fakat imam Ebû Yusuf´a göre muhalünlehin rizası havalenin sıhhatinin değil, nefazının şartıdır, ^inaenaleyh onun gıyabında yapılan havale sahih olur. Şu kadar var ki bu havale onun kabulüne mevkufen mün´akit olacağından nafiz olması onun kabulüne tavakkuf eder. Mecelle´de de bu kabul edihmştir (Hindiyye, Reddimuhtar).

17 - : Havaleden dolayı medyuna müracaat edilebilmesi veya kendisinin muhaiünaleyh zimmetinde plan alacağile borcunun takas edilebilmesi için yapılan havaleye medyunun rızası lâzımdır. Bu rıza ise havaleyi bizzat veya vekili vasıtasiyle icap ve kabulde bulunarak akd etmesiyle veya muhalünleh ile muhaiünaleyh arasında yapılan havaleyi haber alınca kabul ey-lemesiyle olur.

Malikilere göre de havale, tehavvülden mehuzdur, deyni bir zimmetten misliyle diğer zimmete nakilden ibarettir ki, bununla birinci zimmet, deyinden beri olur. Bu muamele, muhîl ile muhalünlehin bilriza iycap ve kabuliyle mün´akit olur (Muhtasar-ı Ebizziya).

Şafiîlere göre de havale, deyni deyn mukabilinde satmaktan., ibarettir ki, lihacetin kabul edilmiştir. Şöyle ki : Muhîl, muhalünlehe olan borcu mukabilinde muhalünlehe muhalünaleyhdeki´ alacağım satmış olur. Bu cihetledir ki havalede ikale yapılması sahih görülmüş, Bülkinî bununla fetva vermiştir. Havale muhil ile muhalünlerin iycap ve kabul ile nafiz olarak mün´akit olur. Muhalünaleyhin rızasına tevakkuf etmez. Çünkü o, mahall i istifadır. Mahalli istifa ise binefsihi teayyün etmez (Tuhfetülmuhtaç). [11]

Havalenin Şartları :

18 - : Muhîl ile muhalünîehin yaptıkları havalenin inikadında bunların âkil olmaları şarttır, baliğ olmaları şart değidir.

Binaenaeyh gayrı mümeyyiz bir çocuğun veya mecnunun birine borç havale etmesi ve birinden havale alması batıldır. Fakat yalnız muhalünleh üe muhaiünaleyh arasında akdedilen havalede muhîl makamında bulunacak kimsenin âiil olması şart değildir.

19 - : Havalenin inikadında muhalünaleyhin â£il ve baliğ olması şarttır. Çünkü üzerine havaleyi kabul etmek, iptidaen veya hem iptidaen hem de intihaen teberru mesabesinde olduğundan muhalünaleyhin teberrua ehü olması Sâzımdır. Baliğ olmıyan ise teberrua ehil değildir. Binaenaleyh bir çocuğun kendi üzerine havale kabul etmesi bâtıldır, mümeyyiz olsun olmasın, velisi tarafından mezun bulunsun bulunmasın müsavidir.

20 - : Havalenin sıhhatinde muhalünleh ile muhalünaleyhin rızaları şarttır..

Binaenaleyh bir kimse, muteber bir ikrah ile havaleyi kabul etse veya üzerine havale alsa sahih olmaz. Bu halde muhalünleh, havalenin ikrahı muteber ile olduğunu iddia ve ispat etse alacağını muhilden alır.

21 - : Muhil ile muhalünlehin yaptıkları havalenin nafiz olması için bunların baliğ olmaları şarttır.

Binaenaleyh mümeyyiz bir çocuğun birine borcunu havale etmesi veya alacsğı için bagkası üzerine havale alması velisinin, icazetine mcvkuf.cn münakit olur. Velisi icazet vermedikçe nafîz olmaz. Çünkü havale almak ve havale vermek, nef ile zarar arasında mütereddit bir muamele olduğundan çocuğun hakkında faideli olup ojmıyacağım ancak velisi takdir eder.

Maamafih bir çocuğun alacağı havale de muhalünaleyhin muhilden daha zengin olması şarttır. Böyle olmayınca velisinin izni muteber olmaz. Zira muhalünaleyh, servetçe muhîle müsavi olunca havalede çocuk için bir faide olmaz. Muhalünaleyh malca daha aşağı olunca da çocuk için zarr.r melhuzdur.

Nitekim bir çocuğa murisinden intikal eden bir alacağı hususunda bil-velâye babasının veya bilvesâye vâsisinin kabul edeceği havalede muhalünaleyhin muhilden daha ziyade mal sahibi olması şarttır-

22 - : Havalenin sıhhatinde muhalünbihin malûm olması şarttır. Binaenaleyh meçhul bir borcun havalesi sahih olmaz. Mese´â : Bir

kimse, bir şahsa hitaben «Filânda sabit olacak alacağını ben üzerime ha-valete...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın