Boşanmanın şahitli oluşu üzerine

10- Boşanmanın Şahitli Oluşu Üzerine[99]

I- Boşanmada Şahitliğin Kur'ân'i Temellendirilişi:

Kur'an evlilik akdini “misâkan galîzan” (sağlam teminat) olarak değerlendirir[100]. “Allah, eşleri kendileriyle huzura kavuşmak için yaratmış, aralarında muhabbet ve rahmet varetmiştir”[101]. “Kocaların karılarıyla iyi geçinmeleri gerekir”[102]. “Bütün çabalara rağmen, karı-koca arasında anlaşmazlıklar olabilir”[103]. “Ama eşler kendi aralarında anlaşmaya çalışmalıdırlar, anlaşmak daha iyidir”[104]. “Karı-kocanın araları açılma yolundaysa, taraflar hakeme başvurmalıdır. Allah hakemlerin çabalarıyla aralarını buldurur”[105]. “Bütün arabulucu çabalara rağmen eşler anlaşamayabilir. Bu durumda erkeğin üç boşama hakkı vardır.”[106] Şu kadar var ki talâk, helallerin en sevimsizidir.[107] Dolayısıyla, evliliğin sürdürülemez olduğu durumlarda sözkonusu olmalıdır.

Talâk konusunu düzenleyen âyetlerin bir bölümü, Talâk sûresinin baş ve orta taraflarında yer alır. Çeşitli türleriyle iddet ve sonuçları bu âyetlerde ele alınır. Sözkonusu âyetlerden birisi ise, iddet içerisindeki ve sonundaki durumları düzenler. Bu âyet şöyledir:

“Kadınların iddet süreleri biteceğinde, onları ya uygun şekilde alıkoyun (feemsikûhunne bi-ma'ruf), ya da uygun bir şekilde onlardan ayrılın (fârikûhunne bi-ma'ruf). İçinizden de iki adil şahit getirin (eşhidû zevey adlin minkum). Şahitliği Allah için yapın. İşte bu, Allah'a ve âhiret gününe inanan kimseye verilen öğüttür. Allah, kendisine karşı gelmekten sakınan kimseye kurtuluş yolu sağlar, ona beklemediği yerden rızık verir.”[108]

Bu âyette, çalışma konumuzla ilgili üç temel kavram bulunmaktadır:

1) İmsak (iddet süresi içinde boşama iradesinden dönme- ric'at),

2) Mufârakat (fırkat-ayrılma),

3) İşhâd (şahit tutma/bulundurma, şahitli yapma). Âyetteki işhâd (şahit tutma) emrinin ric'at ve firkatten hangisine yönelik olduğu konusunda değişik görüşler öne sürülmüştür:

1) Şahit tutma, hem ric'at, hem de firkat (talâk) için gereklidir. Bu görüş, İmran bin Husayn, İbn Abbas, Atâ ve es-Süddi'den nakledilir.[109]

2) Bazı bilginler (meselâ İlkiyâ el-Herrâsî) ise, yalnız ric'at için şahit tutmak gerektiğini savunur.[110]

3) Başka bazı bilginlere göre ise, şahit tutma emri, yalnızca ayrılığa (talâk'a) yöneliktir.[111]

Bu durumda çalışmamızı, dönme ve ayrılma eylemlerini temel alarak sürdürmeliyiz.

II- Ric'at Eyleminde Şahitlik:

Zifaftan sonra karısını bir veya iki dönülebilir boşama ile boşayan koca, iddet içinde boşanma iradesini geri alabilir (= ric'at). Bu, kocanın tek yanlı iradesiyle meydana gelen bir muameledir, hukukun verdiği bir yetkidir.

[99] Gençleri Evlendirme ve Mehir Vakfı tarafından, 30 Ekim-1 Kasım 1998 tarihlerinde Konya'da düzenlenen I. Ulusal Aile ve Kadın Sempozyumuna sunulan bildiri.

[100] Nisa: 4/21

[101] Rum: 30/21

[102] Nisa: 4/19

[103] Nisa: 4/34

[104] Nisa: 4/128

[105] Nisa: 4/35

[106] Bakara: 2/227-232.

[107] Ebu Davud, Talâk, 3; İbn Mace, Talâk, 1/201.

[108] Talâk: 65/2.

[109] Taberî, Tefsir, 14/137; Sıddık Hasan Han, Fethu'l-Beyân, 14/183.

[110] Sıddık Hasan Han, a.g.e., 14/183; İlkiya el-Herrâsî, Ahkâmu'l-Kur'an, 3-4/420.

[111] Sıddık Hasan Han, a.g.e., 14/183.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın