Ölü araziyi ihya etmek

34- OLÜ ARAZİYİ İHYA ETMEK

Ölü arazi; kendisinden yararlanılamayan arazidir: Suyu kesildiği veya sular altında kaldığı veya taşlık veya çorak olduğu için ziraate elverişsiz olması dolayısıyla kendisinden istifade edilemeyen araziye ölü arazi denilir. Ölüden yararlanılamadığı gibi, bu araziden de istifade edilemediği için, buna ölü arazi adı verilmiştir. Bu evsafdaki bir arazi müslümanın veya bir zımmînin mülkü olmayıp, kasabanın ucundaki bir kimsenin olanca sesiyle bağırdığı zaman sesi duyulamayacak kadar kasabadan uzakdaki bir arazidir. Devlet reisinin izniyle ölü araziyi ihya eden kimse müslüman da olsa, zımmî de olsa; oraya sahip olur (Ebû Yûsuf, İmam Muhammed): Çünkü âdete göre insanlar kasabaya yakın arazileri ortak menfaatleri için kullanırlar; orada harman dövüp savurur, davarlarım otlatırlar. İmam Muhammed'e göre buralar kasabaya yakın olsalar da; muteber görüş kasaba halkının buralardan istifade etmiyor olmalarıdır. Ama muhtar olan görüş birincisidir. Çünkü hakikaten veya delaleten kasaba halkının haklan bu arazilerle bağlantılıdır. Dolayısıyla bunlar Ölü arazi olmazlar.

Keza, halk buralardan odun temin etmekte ise, birinin gelip burayı ihya etmesi caiz olmaz. Çünkü burası kasaba halkının hakkıdır. Ölü araziyi ihya edebilmek için devlet reisinin izin vermesi şarttır. İmameyn dediler ki; böyle bir izin şart değildir. Zira Hz. Peygamber (sas) şöyle buyurmuştur: "Kim ölü bir araziyi ihya ederse, orası onun olur. Zâlim bir damarın hakkı yoktur." [1]Yani başkasının arazisine bina yapan veya ağaç diken kimse orada hak sahibi olamaz. Ölü araziyi ihya eden, oraya sahip olur. Çünkü orası herkese mubah bir yerdir ve avda olduğu gibi, önce o şahsın eli o arazinin üzerine inmiştir.

Ölü araziyi ihya etmek için devlet reisinin izninin şart olduğunu söyleyen Ebû Hanîfe'nin dayanağı şu hadîs-i şerîfdir: "Devlet reisinin gönlü razı olmadan kişiye bir şey yoktur. "Bununla da her kese mübâh olan yerler kastedilmiştir. Ancak ot, odun ve su hâriç... Bunlar hadîs-i şerîf ile hususen bildirilmişlerdir. Diğer mubah olan şeylerin mülk edinilmesi devlet reisinin iznine tâbidir. İmameyn'in delilleri olan hadîs-i şerîf hususî bir topluluk için gerekli bir izin mânasında anlaşılmalıdır ki, iki hadîs-i şerîf uzlaştmlabilsin... Çünkü bu araziler savaş ve galibiyetle müslümanlann eline geçmiş ve ganimet olmuşlardır. Diğer ganimetlerde olduğu gibi, devlet reisinin izni olmadan bu araziler kimseye helâl olmazlar. Bunda müslümanla zımmî eşittirler. Çünkü ihya etmek, araziye mâlik olmanın sebebidir. Diğer sebeplerde olduğu gibi, bu sebepde de müslümanla zımmî eşit durumdadırlar.[2]

[1] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/465-466.

[2] Bu hadîsi Ebû Dâvud ve Ahmed rivayet etmiştir

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın