Genel lâfızlarla yemin etmek

Genel Lâfızlarla Yemin Etmek:

Bir kimse; 'eğer yersem..., içersem..., giyersem konuşursam..., evlenirsem...' veya; 'çıkarsam...' der ve bu sözü ile belirli bir şeye niyyet ettiğini söylerse, sözü kabul edilmez. Şayet; 'yiyecek yersem...', 'içecekiçersem...' veya; 'giyecek giyersem...'der

ve buna benzer şeyler söyleyip bu sözleri ile belirli bir şeye niyyet ettiğini söylerse; bu sözü sadece diyaneten doğru kabul edilir: Bunda asıl kaide şudur: Genel bir lâfız söyleyen kimse bu lâfzındaki umumî mânayı özellemeğe niyyet ederse; bu hususdaki iddiası diyaneten doğru kabul edilir. Ama hüküm bakımından kabul edilmez. Çünkü bir kimse genel bir lâfız söylerken, özel bir şeyi kabul etmiş olabilir. Böyle bir şeye niyyet ederse, niyyeti genelin özellenmesindeki Şer'î delalet gibi özellemeğe delalet eder. Ancak bu lâfızdan açıkça anlaşılan şey genel mâna olduğundan, onun buna dâir olan iddiası hüküm makamınca doğru kabul edilmez. Çünkü bu zahirin hilâfınadır. Ama söylediği genel lâfzın kapsamında bulunmayan özel bir şeye niyyet ederse, buna dâir olan iddiası asla doğru kabul edilmez. Çünkü özellik mânalara değil, lâfızlara tâbidir. Söylediği genel lâfzın kapsamında bulunmayan özel bir mânaya niyyet etmesi asla sahih olmaz.

Evvelki asıl metnin birinci bölümünde yiyecek ve giyecek söylenmemiştir. Yemin sahibi telâffuz ettiği genel lâfzın kapsamında bulunmayan Özel bir şeye niyyet ettiğine dâir iddiada bulunduğu için bu iddiası doğru kabul edilmez. İkinci bölümde;'ben ekmeğe...'veya;'ete niyyet etmiştim' derse, bu iddiası -açıkladığımız sebepden dolayı- hüküm bakımından değil de, diyaneten doğru kabul edilir.

'Su içmeyeceğim' veya; 'kadınlarla evlenmeyeceğim' diye yemin eden bir kimse bir damla su içmekle veya bir kadınla evlenmekle yeminini bozmuş olur. Bu yemin su cinsinin ve kadın cinsinin tamamını kapsayamayacağına göre, bu cinslerin en azma yorumlanır. Yemin sahibi bu bu cinslerin tamamına niyyet ettiğini söylerse, sözü doğru kabul edilir. Çünkü o her ne kadar zahirin hilâfına ise de, kendi kelâmının hakikatine niyyet etmiştir. Çünkü hakikat iki zahirden biridir. Hakikate niyyet etmişse, sözü doğru kabul edilir.

Reyhan lügate göre gövdesi olmayan bir çiçektir. Ona yemin edildiğinde gül ve yasemin ile yemin bozulmaz: Bir görüşe göre denildi ki; bizim örfümüze göre bu durumda yemin bozulur. Doğrusu reyhan örfen kokusu güzel bir bitkinin adıdır. Reyhan koklamamaya yemin eden bir kimse gül, yasemin ve anber veya sultanî reyhanı koklarsa; yemini bozulur. Örfe göre mersin ağacı reyhan adını almaz.

Gül ve menekşeye yemin edildiğinde bunların yaprağına yemin edilmiş olur: Bu örfen böyledir. Ashabımız dediler ki; menekşe satın almamaya yemin eden bir kimse menekşe yağını satın alırsa, yemini bozulmuş olur. Ancak menekşe yaprağını satın alırsa, yemini bozulmuş olmaz. Kûfe'lilerin örfü de böyledir. Bizim örfümüz ise, yukarıda anlatıldığı gibidir.

Esans koklamamaya yemin eden bir kimse esansı sakalına sürerse, yemini bozulmuş olmaz. Çünkü bu örfen koklama sayılmaz. [54]

[54] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 3/395-397.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın