Ravisinin İnkâr Ettiği Haber-i Vâhid

aa) Ravisinin İnkâr Ettiği Haber-i Vâhid

Ravisinin inkâr ettiği haberin delil olup olmadığı, alimler arasında ihtilaflı bir konudur. Şafiî böyle bir hadisle amel ederken, Hanefıler amel etmezler. [939]

Süleyman b. Musa, Zührî, Urve ve Hz. Aişe yoluyla Hz. Peygamberden nakledilen şu hadis buna örnek gösterilir: "Velisinin izni olmadan evlenen kadının nikâhı bâtıldır".[940] Daha sonra İbn Cüreyc, bu hadisi, ravilerinden biri olan Zührfye sormuş, o da bilmediğini ifade etmiştir. İmam Muhammed ve Şafiî, bu hadisi delil almışlar fakat Ebu Hanife ve Ebu Yusuf, ravisinin inkârı yüzünden bununla amel etmemişlerdir.[941]

Ebu Yusufla İmam Muhammed'in bu konudaki farklı görüşleri, kendi aralarındaki görüşmelerde de ilginç bir durum ortaya çıkartmıştır. Anlatıldığına göre, Ebu Yusuf ve İmam Muhammed, Ebu Hanife'den rivayet ettikleri üç mesele hakkında ihtilafa düşmüşler ve İmam Muhammed, Ebu Yusuf un inkârına rağmen ondan gelen bir rivayeti kabul etmiştir. Halbuki Ebu Yusuf, kendi rivayetini hatırlayamayan İmam Muhammed'e itimad etmemiştir.[942]

Hanefılerden, ravisinin hatırlamadığı haberle amel edenler, "zülyedeyn" hadisini [943]delil getirirler. Hz. Peygamber, Hz. Ebu Bekir ile Hz. Ömer'e, "zülyedeyn doğru mu söylüyor?"[944] diye sormuş, onlar da:

"Evet" demişlerdir. Bunun üzerine Hz. Peygamber kendisi hatırlamadığı halde onların sözünü kabul ederek namazını tamamlamıştır. Çünkü unutkanlık sık sık görülen bir durumdur. Şayet ravi, âdil ve sika ise, doğruluğu nazar-ı itibara alınarak, unutması yüzünden haberi ibtal edilmez.[945]

Bu tür haberle amel etmeyenlerin delili ise Ammar hadisidir.[946] Cünüplükten dolayı teyemmümü kabul etmeyen Hz. Ömer'e, Ammar şöyle dedi:

"Hatırlamıyormusun, seninle beraber bir seferde iken ben cünüb olmuş, sonra da toprakta yuvarlanmıştım. Resulullah (s.a.v.)'a bunu sorunca,

"İki elini yere vurup onlarla yüzünü ve kollarını meshetmen yeterli olmadı mı?"[947] buyurmuştu. Hz. Ömer, âdil ve sika olduğu halde Ammar'a güvenmedi. Çünkü o, kendisinin de içinde yer aldığı bir haber naklediyor fakat Hz. Ömer bunu hatırlamıyordu. Dolayısıyla bu haberi delil almayan Hz. Ömer, cünüb kimsenin teyemmüm yapması görüşünü benimsemedi. Âdetin yalanlaması, nasıl ki hadisi delil olmaktan çıkarıyorsa, haberi, bundan daha zayıf duruma düşüren ravinin yalanlaması da delil olmaktan çıkarır. Çünkü amel edebilmek için hadisin Hz. Peygambere ittisali gerekir. Asıl ravisinin inkân bu ittisali koparır. Ayrıca onun inkârı, rivayetini reddettiğine dair kendi hakkında bir delildir. Dolayısıyla ortada bir tenakuz vardır. Tenakuz halinde de rivayet sabit olmaz.[948]

Dikkat edilecek olursa, burada ravinin inkârı olarak ele alınan konu, ravinin unutması ve hatırlayamamasından ibarettir. Verilen örneklerde inkârı veya yalanlamayı açıkça gösteren tabirler yoktur. Haberlerin kabulünde titiz davranan Ebu Hanife, muhtemelen, hadis rivayeti gibi önemli bir konuda, ravinin kendi rivayetini unutmasını mazur görmemiş ve böyle bir haberi delil almamıştır. Nitekim Serahsî, aslî ve fer'î raviler âdil ve güvenilir olsalar bile, inkârları halinde, haberlerinin ameli gerektirmeyeceğini, çünkü böyle güvenilir ve doğru ravilerin, inkârlarında da doğru ve güvenilir olacaklarını belirtmiştir. Dolayısıyla, böyle bir ravinin, rivayeti ile inkân arasında bir çatışma (muâraza) olacağından, rivayetinden önceki durum esas kabul edilir.[949]

[939] Serahsî, Usul, II. 3.

[940] Tirmizî, Nikah, 4. Dr. İsmail Hakkı Ünal, İmam Ebu Hanife'nin Hadis Anlayışı Ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 165

[941] Serahsî,Usul,II.3.

[942] Age., II, 4.

[943] Hadis için bkz. Buharı, Salat, 88. Dr. İsmail Hakkı Ünal, İmam Ebu Hanife'nin Hadis Anlayışı Ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 166

[944] Dr. İsmail Hakkı Ünal, İmam Ebu Hanife'nin Hadis Anlayışı Ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 166

[945] Serahsî, Usul, 11,4.

[946] Hadis için bkz. Buharı, Teyemmüm, 4.

[947] Dr. İsmail Hakkı Ünal, İmam Ebu Hanife'nin Hadis Anlayışı Ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 166

[948] Serahsî, Usul, II, 5.

[949] Serahsî, Usul, II, 5. Dr. İsmail Hakkı Ünal, İmam Ebu Hanife'nin Hadis Anlayışı Ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 165-167
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın