Şu mağrur ve mağdur Türkler

Şu mağrur ve mağdur Türkler

Celil CİVAN • 59. Sayı / DOSYA YAZILARI

Michel Foucault’ya göre modern toplum ve öznenin asıl meselesi bir “şimdilik” kaygısıdır. Modern olan şimdilik söylemiyle inşa edilir ve bu modernin en temel sorusu şimdinin ne olduğu, şimdi derken neyin kastedildiğidir. Tarihe dönük bir yaklaşım da söz konusu şimdilik söyleminden azade değildir. Modern ideolojilerin tarih ve edebiyatla ilişkileri, Benedict Anderson’ın ifadesiyle “hafıza ve unutuş” üzerine kurulmuştur. Burada hafıza, sadece hatıralara odaklanmaz; unutulanlardan da faydalanır. Tarih, Mnemosyne ile Lethe’nin çocuğudur.

Turgut Özakman Şu Çılgın Türkler’in son sözünde kitabının amacını şöyle anlatır:

“Bugün Türk gençliği biri ötekine benzemeyen iki tarihe inanıyor:
Biri bu romanın esas aldığı, sağlıklı ve dürüst belgelere dayalı, hepimize gurur veren gerçek tarih… Öteki Cumhuriyet’i yıkmak için çabalayanların uydurdukları, yalanlarla dolanlarla dolu, sahte tarih”. (Şu Çılgın Türkler, sayfa 688)

Özakman’ın bu ifadesi Foucault’nun sözünü ettiği “şimdilik” kaygısını ima eder. Özakman her ne kadar bir “tarihsel roman”dan söz etse de daha en baştan kitabını düpedüz bugünle ilintilendirir. Dahası Özakman kendine özgü bir “bugün-şimdi” ile kendisi dışındaki başka bir şimdiye cevap verdiğini söyler. Burada tarih, şimdi ile geçmiş arasındaki yorum eksenini oluşturur. “Cumhuriyet’i yıkmak için çabalayanların” tarih yorumlarına karşı Özakman resmî tarihsel söylemi pekiştiren bir kurgu inşa eder. Dün, “Çılgın Türkler”in savaştıkları yedi düvel ve onunla işbirliği yaparak Cumhuriyet’i yıkmak için çabalayanlar, “bugün” (şimdi) karşımıza çıkar. Bir anlamda Şu Çılgın Türkler, dünü anlatmaktan çok bugünün bir alegorisi olarak kurulmuştur.

Walter Benjamin alegorinin ikili yapısı olduğunu söylüyordu. Benjamin’e göre bir alegori bir yandan anlatılmak istenen durumla örtüşürken diğer yandan da sürekli yer değiştirir. Dolayısıyla anlamı sabitlemek için kullanılan alegori, her zaman bir yarıkla ortaya çıkar. Örtüştükçe açılır; anlamı ortaya çıkardıkça belirsiz kılar. Şu Çılgın Türkler’in alegorisi benzer bir kaymayı dile getirmez mi? “Hepimize gurur veren” bir tarihin mağruriyetiyle, “yalanlarla dolanlarla dolu” tarih karşısındaki mağduriyet arasında. Dahası, Şu Çılgın Türkler’in geçmişte yedi düvele, emperyalizme ve onun yerli işbirlikçilerine verdiği mağrur mücadele ile bugün kendisini içinde gördüğü mağduriyetin gerilimi arasında…

Bu anlamda Şu Çılgın Türkler ve benzeri romanlar, bir yandan somut karşılığı olan toplumbilimsel bir çerçeve içinde hareket eder. Bu tür kurgular görkemli bir tarihe sahip olduğunu düşünen Türklerin bugün Batı karşısında, mağruriyetle mağduriyet arasında gidip gelen gerilimine yaslanır. Bir yandan da böylesi bir açmaza dönük ideolojik çerçeveyi de sunar: Kabul edilen, geçerli olan tarih, resmî ideolojinin sunduğu tarihten başkası değildir.

Bu tarihle birlikte hafıza ve unutuş da devreye girer elbette. Şu Çılgın Türkler bugünün resmî ideolojik söylemine koşut şekilde cumhuriyetin kurucularını kahraman ve ideal-ben olarak kurgularken cumhuriyetten sonra tasfiye edilen isimleri hain ilân eder veya görmezden gelir, saklar. İyiler ve kötüler ayrımına yaslanan böylesi bir kurgu, “gerçek tarih”i anlatmaktan çok cumhuriyete özgü bir mitoloji tasarımını ima eder. Dolayısıyla Özakman’ın yukarıda alıntıladığımız “Bugün Türk gençliği biri ötekine benzemeyen iki tarihe inanıyor” sözünde inanca vurgu yapması rastlantı gibi görünmemektedir. Burada tarih sadece gerçekleri anlatmakla yetinmez; okurun inancıyla özdeşleşen ontolojik bir zemine de işaret eder.

Tarih ve edebiyatın resmî ideolojiyle dirsek teması, cumhuriyetin kurulduğu zamanlardan beri bilinen ve günümüzde azalsa da süregiden bir hakikattir. Şu Çılgın Türkler başta olmak üzere resmî ideolojiye yakın duran kurgu eserlerin cumhuriyetin kuruluşundan seksen küsur yıl sonra yazılmaları ise bugün yaşadığımız siyasal, kültürel ve toplumsal değişimlere karşı bir direncin, tepkinin göstergesi gibidir. Bu bağlamda söz konusu kurguları edebiyatçılar kadar tarihçiler ve toplumbilimciler de incelemelidir.

Mağruriyet ve mağduriyet ekseni ise bir başka durumu ima eder: Psikanaliz diliyle söylersek annesinden kopan narsistik-mağrur bebek, dış dünyayla karşılaştığında gücünün sonsuz olmadığını fark eder ve mağdur olduğunu düşünür. Dış dünya, ona mücadele etmesi gereken bir düşman gibi görünür. Bir yandan mağrur olmaktan vazgeçemezken mağduriyeti dolayısıyla da yaralanır. Resmî ideolojiye dayanan bir kurgusal söylemin okura mağdur ve mağrur olma dışında bir seçenek tanımaması okuru çocuk olarak gördüğü anlamına gelmez mi? Devlet babanın diliyle yazan yazarın karşısında okur, gerçekleri öğrenmesi gereken küçük bir çocuktan başka nedir?

Şu Çılgın Türkleri, çocuklarını sakıncalı düşüncelerden korumak için Yorgun Savaşçı filminin yakılması için imza atan bir babanın yazması sadece tesadüf değildir.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın