> Forum > ๑۩۞۩๑ İlim Dünyası Online Dergi Dünyası ๑۩۞۩๑ > Mostar Aylık Kültür ve Aktüalite Dergisi > Dosya Yazıları > Cumhuriyet’in ısmarlama edebiyatı
Sayfa: [1]   Aşağı git
  Yazdır  
Gönderen Konu: Cumhuriyet’in ısmarlama edebiyatı  (Okunma Sayısı 1074 defa)
07 Temmuz 2012, 17:37:48
Safiye Gül

Çevrimdışı Çevrimdışı

Mesaj Sayısı: 15.436


« : 07 Temmuz 2012, 17:37:48 »



Cumhuriyet’in ısmarlama edebiyatı
Alper Çeker • 59. Sayı / DOSYA YAZILARI


Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu takip eden ilk yıllar, art arda gelen Kürt isyanlarına sahne oldu. Bu ayaklanmaların nedenini kırsal kesimin güç yaşam koşullarında arayan tek parti (Cumhuriyet Halk Partisi) yönetimi, köylülerin ekonomik durumunu düzeltmeyi amaçlayan bir dizi yasa çıkardı.

Halkçılığın fikir babası olan Ziya Gökalp, Türkçülüğün Esasları adlı kitabında, medeniyet götürmek için Türkçü öğretmen gençlerin halka yönelmesi gerektiğini yazar. Tek parti yönetiminin örnek aldığı diğer totaliter ülkelerde de benzer uygulamalar vardı. Sovyetler Birliği’nde narodnik (halkçı) denen görevliler köylüleri bilinçlendirmek amacıyla ülkenin dört bir tarafına dağılmışlardı. Cumhuriyet Halk Partisi de, “halk hatipleri” adında benzer bir teşkilat kurdu. Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri Recep Peker, 1935 yılında İtalya ve Almanya’ya giderek Faşizm ve Nazizm’i inceledi. Bu iki ırkçı rejimin Türk edebiyatındaki en hararetli destekçisi, Falih Rıfkı Atay’dı. Atay, 1939 yılında Hitler’in 50. yaş günü kutlamalarına katılacaktı. Yunus Nadi’nin sahibi olduğu Cumhuriyet Gazetesi de Nazizm’in iktidarı sırasında sürekli olarak Türk-Alman dostluğunun önemini vurgulayan yazılar yayımladı. Attila İlhan, O Karanlıkta Biz adlı kitabında tek parti döneminde yönetime yakın çevrelerin Reichmark tahsisatı ile Türkiye’de Nazi propagandası yapmalarını anlatır.

Bu manzara içinde, Türkiye’de halk kitlelerini biçimlendirme amacıyla ısmarlama bir edebiyat furyası başladı. Söz konusu edebiyatın ilk örneği, Atatürk’ün gericiliğe karşı bir roman yazması doğrultusundaki talimatı ile Reşat Nuri Güntekin tarafından kaleme alınan Yeşil Gece oldu. Eser, öğretmen okulundan mezun olduktan sonra, İstanbul’a tayini çıktığı halde köyüne gitmeyi tercih eden Şahin Bey’in öyküsüdür. Şükufe Nihal de aynı yıllarda Yalnız Dönüyorum adlı romanıyla Cumhuriyet kadınının benzer bir portresini çizdi.

Dönemin bir başka ısmarlama romanı, Cumhuriyetin 10. yılı dolayısıyla Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Etem İzzet’e yazdırılan On Yılın Romanı’dır.

Tek-parti iktidarının ısmarlama ürünleri edebiyat ile sınırlı değil: “Cumhuriyet’in ilk on yılı, sanatın her alanında bu propaganda amaçlı çalışmaların ilk örneklerine sahne olmuştur. Edebiyatçılar yazdıkları eserlerle Anadolu’ya ve Anadolu insanına yönelişin örneklerini verirken, ressamlar da, Cumhuriyet’in kuruluşundan bu yana geçen on yılı sanat yönünden tablolarına taşımaya çağrılmışlardı. Bu vesileyle gerçekleştirilen etkinliklerin başında, ilki Ekim 1933’te Ankara’da düzenlenen İnkılâp Sergileri gelmektedir.”

“Eserleri devletçe satın alınan sanatçıların CHP’nin altı oku, fabrika bacaları, Ankara Kalesi gibi simgelere sığınmakla suçlandığı bu sergiler, ısmarlayıcı anlayışın Cumhuriyet dönemindeki örneklerine sahne olmakla eleştirilmişlerdir.”1

1938 yılında Cumhuriyet Halk Partisi, “Yurt Gezileri” adıyla bilinen kararı aldı. Bu karar doğrultusunda masrafları karşılanan bir grup ressam, resmini yapmak üzere köylere dağıldı. 1945 yılına kadar süren bu gezilerde parti, satın aldığı resimlerle ressamları ödüllendiriyordu.

Nasıl ki partinin istekleri doğrultusunda resim yapmak ödüllendirildiyse, yapmamak da cezalandırılıyordu. Örneğin Hulusi Mercan, Tunceli’nin köylerindeki yoksulluğu resmettiği için soruşturma geçirmişti. Fikret Mualla’nın bir Atatürk resmini beğenmediği için tutuklanması da tek parti döneminde sanat üzerindeki baskıyı özetler niteliktedir.

Ismarlama romanlardan sonra edebiyata, resimde olduğu gibi, ödüllendirme yoluyla terbiye yöntemi uygulandı. Türkiye’de ilk şiir ve roman ödülleri, 1942-1946 arasında Cumhuriyet Halk Partisi tarafından verildi. 1946 yılında çıkarılan bir kanunla bu ödüller “İnönü Armağanları” adı altında verilmeye devam etti.

Parti kimi zaman da Sadri Ertem gibi istihbarat görevlilerini edebiyat ortamına soktu. Aynı zamanda Cumhuriyet Halk Partisi milletvekili olan Sadri Ertem’in günümüz eleştirmenleri tarafından bile ilk Marksist roman yazarı sayılması, bu yöntemin ne kadar etkili olduğunun kanıtıdır. 

Günümüzde edebiyatın toptan bir biçimde etki altına alınması mümkün görünmüyor; ama edebiyat yoluyla kamuoyu oluşturmak, hâlâ başvurulan bir yöntem. Turgut Özakman’ın Şu Çılgın Türkler adlı romanı bunun iyi bir örneği.

Bilindiği üzere Turgut Özakman, 12 Eylül 1980 cuntası sırasında üç albayla birlikte Halit Refiğ’in Yorgun Savaşçı adlı filminin yakılması kararına imza atan komisyon üyelerindendir. Bu geçmiş, bize yazarın bazı konularda bir çevreye olan sadakatini gösteriyor.

Özakman, Şu Çılgın Türkler adlı romanında Kurtuluş Savaşı’nı konu almış, savaşın ardından tasfiye edilen tüm tarihî kişiliklere kitapta hain olarak yer vermişti.

Şu Çılgın Türkler, Cumhuriyet Halk Partisi’nin elinde bulunan belediyeler tarafından nikâhlarda evlenen çiftlere zorunlu olarak satılmıştı. Ayşe Hür, romanla ilgili olarak şu notu düşüyor: “Piyasaya çıktığından beri 38 baskı yapan, kim bilir kaç kez de korsan basılan kitap Cumhurbaşkanımız’dan CHP Genel Başkanı’na, Devlet Bahçeli’den Server Tanilli’ye, toplumun belli katmanlarında büyük bir coşku meydana getirdi. Çankaya Belediyesi kesenin ağzını açtı, kitabı Lozan'ın 82. yıldönümünde halka ücretsiz dağıttı. (O dönem hakkında yazılmış en kapsamlı eser olan Sina Akşin'in “İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele” kitabını bilmediğinden olsa gerek.)”2

Edebiyatın ve sanatın yönlendirilmesi ve bunlar aracılığıyla kamuoyu oluşturulması, Türkiye’de tek parti yönetimi zamanından kalma bir alışkanlık. Yaklaşık 60 yıldır ülkemiz demokrasi ile yönetildiği halde, bu alışkanlıktan vazgeçilmediği görülüyor.

_____________________     
1 Hatice Bilen Buğra, 1914’lerden 1940’lara Türk Resmi ve Romanında Gerçekçilik, yayımlanmamış doktora tezi. 
2 Ayşe Hür, “Şu Çılgın Türkler ve Yaralı Ulusal Onur”, Radikal 2, 28.08.2005.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı

Müslüman
Anahtar Kelime
*****
Offline Pasif

Mesajlar: 132.042


View Profile
Re: Cumhuriyet’in ısmarlama edebiyatı
« Posted on: 28 Mart 2024, 19:50:08 »

 
      uyari
Allah-ın (c.c) Selamı Rahmeti ve Ruhu Revani Nuru Muhammed (a.s.v) Efendimizin şefaati Siz Din Kardeşlerimizin Üzerine Olsun.İlimdünyamıza hoşgeldiniz. Ben din kardeşiniz olarak ilim & bilim sitemizden sınırsız bir şekilde yararlanebilmeniz için sitemize üye olmanızı ve bu 3 günlük dünyada ilimdaş kardeşlerinize sitemize üye olarak destek olmanızı tavsiye ederim. Neden sizde bu ilim feyzinden nasibinizi almayasınız ki ? Haydi din kardeşim sende üye ol !.

giris  kayit
Anahtar Kelimeler: Cumhuriyet’in ısmarlama edebiyatı rüya tabiri,Cumhuriyet’in ısmarlama edebiyatı mekke canlı, Cumhuriyet’in ısmarlama edebiyatı kabe canlı yayın, Cumhuriyet’in ısmarlama edebiyatı Üç boyutlu kuran oku Cumhuriyet’in ısmarlama edebiyatı kuran ı kerim, Cumhuriyet’in ısmarlama edebiyatı peygamber kıssaları,Cumhuriyet’in ısmarlama edebiyatı ilitam ders soruları, Cumhuriyet’in ısmarlama edebiyatıönlisans arapça,
Logged
Sayfa: [1]   Yukarı git
  Yazdır  
 
Gitmek istediğiniz yer:  

TinyPortal v1.0 beta 4 © Bloc
|harita|Site Map|Sitemap|Arşiv|Wap|Wap2|Wap Forum|urllist.txt|XML|urllist.php|Rss|GoogleTagged|
|Sitemap1|Sitema2|Sitemap3|Sitema4|Sitema5|urllist|
Powered by SMF 1.1.21 | SMF © 2006-2009, Simple Machines
islami Theme By Tema Alıntı değildir Renkli Theme tabanı kullanılmıştır burak kardeşime teşekkürler... &
Enes