Konuşmama Üzerine Yemin Etme

Bu konuyla ilgili olarak mezheblere göre detaylı meseleler aşağıda ayrı ayrı ele alınmıştır.

(114) Mâlîkîler dediler ki: Bir kişi belli günlerde, aylarda veya senelerde falan adamla konuşmamaya yemin eder de, yeminden sonra gelen herhangi bir zaman içinde o şahısla konuşursa yeminini bozmuş olur. Bu, yemin edenin belli bir zamana niyet etmemesi durumundadır. Ama belli bir zaman konuşmamaya niyet ederse, o niyet sahîh olur. Belirtmeksizin bir takım günler, aylar ve seneler boyunca falan adamla konuşmamaya niyet eden kişinin, yemininde gün demişse üç gün, ay demişse üç ay, yıl demişse üç yıl konuşmadığı takdirde yemininin gereğini yerine getirmiş olur. Bu sürelerden önce konuştuğu takdirde yeminini bozmuş olur. Gün hakkındaki yemini gündüz-Ieyin olmuşsa, içinde bulunulan o gün, günlerden sayılmaz ve o gün de konuşmaz. Yemini geceleyin olmuşsa, ertesi gün o günlerden sayılır. "Falanla konuşmayacağım" diyerek bir kayıt koymaz veya bir niyette bulunmaksızın yemin ederse, bu yemini üç gün için geçerli olur. Üç günden sonra konuştuğu takdirde yeminini bozmuş olmaz. Çünkü ser´an küsmek, üç günden fazla olmamalıdır. Küsmeye yemin edenin bu dinî kurala uyması gerekir ki, kuvvetli olan görüş de budur. Bazıları da derler ki: Bu şekilde yemin eden kişinin, sözlü örfe göre hareket ederek o şahısla bir ay küsülü kalması gerekir.

"Falan kişiyle bir zaman konuşmayacağım" diye yemin eden kişinin, yemin gününden itibarenijbir yıl boyunca o şahısla konuşmaması gerekir. Aynı şekilde bir kişi, zaman kelimesinin başına "Iâm-ı ta´rif" koyarak "falan kişiyle zaman boyunca konuşmayacağım" veya asr, dehr, zamanla konuşmayacağım diye yemin ederse, yine yemin gününü müteâkib bir yıl boyunca onunla konuşmaması gerekir. Tabiî zaman, asr ve dehr kelimeleri örfe göre yaygın olarak bir senelik süre anlamında kullanmıyorlarsa, bir sene süreyle, aksi takdirde bu kelimelerin lügate göre belirtilen sürelerinin en azı kadar o şahısla konuşmaması gerekir.

Kelimelerin başına "lâm-i ta´rif" koyup mârifeleştirerek "falan kişiyle zaman, asır veya dehr boyunca" konuşmamaya yemin eden kişinin, o şahısla süresiz olarak konuşmaması gerekir. Ama falan kişiyle zamanlar, asırlar veya dehrler boyu konuşmamaya yemin eden kişi, bu kelimelerin başına "lam-ı ta´rif" koymaksızm belgisiz olarak telâffuz ederse, o şahısla üç yıl süreyle konuşmaması gerekir.

´ Falan kişiyle konuşmamaya yemin eden kişi, o şahsa mektup yazmakla yeminini bozmuş olur. Mektubu kendisinin yazmasıyla başkasının yazması arasında fark yoktur. Veya başkasına emrederek yazdırması, kâtibin de yazdıktan sonra ona okuyup anlaması hâlinde yine yeminini bozmuş olur. Konuşmama yemininin, mektupla bozulması iki şartla olur:

1- Mektup, okusun okumasın, kendisiyle konuşmamaya yemin edilen kişiye ulaşnfcş olmalıdır. Bazıları derler ki: Kendisiyle konuşmamaya yemin edilen kişinin o mektubu okuması veya başkasının kendisine okuması gerekir. Ona ulaşması niyetiyle yazmış olsa bile, yazılan mektup kendisine ulaşmadığı takdirde yeminlinin yemini bozulmaz.

2-Yazılan mektup, hükmen de olsa yeminlinuı izniylekarşı tarafa ulaşmış olmalıdır. Meselâ ulağın mektubu aldığını ve karşı tarafa götüreceğini bildiği halde sesini çıkarmazsa izin vermiş sayılır. Ama mektubu yazıp ulağa verir ve götürmesini söyler; fakat bundan hemen sonra götürmemesini emreder, o da mektubu okursa yeminlinin yemini bozulmuş olmaz. Aynı şekilde ona yazar, sonra geri döndüğünü bildiren bir mektubu ona atar, da muhatabı okursa yeminlinin yemini bozulmaz. Ama hanımını boşamak isteyen bir kişinin boşama kağıdını hanımına göndermek kasdıyla yazması sâdece hanımın boşanmasına sebep olur. İki mesele arasındaki fark şudur: Koca, boşama fiilini yapmakta bağımsızdır. Başkasıyla karşılıklı konuşma gereksinimi duymaz. Konuşma işine gelince, konuşmamaya yemin eden kişi, bağımsız olmayıp kendisiyle karşılıklı konuşmak için bir kişinin varlığına ihtiyaç duyar. Şu halde anılan şartlar olmaksızın, karşı tarafa mektup yazmakla yeminini bozmuş olmaz. Yine bunun gibi, başkasıyla konuşmamaya yemin eden kişi, konuşmamaya yemin ettiği şahsa ulak aracılığıyla bir mesaj gönderir de ulak, mesajı ona teblîg ederse yeminini bozmuş olur. Elçi ona ulaşsa bile, tebliğ etmedikçe yemini bozulmaz. Muhatabı, mesajı götürmeyi ulağa emrettiğini duyarsa, yeminlinin yemini, yine bozulmuş olur. Ama sâdece karşılıklı konuşmamaya niyet ettiğini söylerse, bu sözü mektup ve ulak meselelerinde fetva açısından kabul edilir. Dolayısıyla her iki meselede de yeminini bozmuş olmaz. Edilen yemin, talâkla da ilgili olsa, başka şeylerle de ilgili olsa hüküm aynıdır. Niyetinin bu yönde olduğuna ilişkin sözü, mektup gönderme meselesinde olursa ve yemini de talâk ve köle azâd etmekle İlgili ise yargı merciince kabul edilmez.

Başkasıyla konuşmamaya yemin eden kişi, eğer bu yeminiyle o şahısla yüz yüze konuşmamaya niyet ederse, sözü, ulak ve mektup gönderme meselesinde fetva açısından kabul edilir. Ettiği yemin talâk veya başka alanlarla da ilgili olsa, o şahısla yüz yüze konuşmadıkça yeminini bozmuş olmaz. Ettiği yemin talâk veya başka alanla da ilgili olsa, ulak gönderme meselesinde de sözü yargı merciince kabul edilir. Mektup gönderme m eşelesin deyse sözü, yargı bakımından kabul edilmez.

Kendisiyle konuşmamaya yemin edilen kişi mektup yazarak yemin edene gönderir ve o da mektubu okursa, doğru olan görüşe göre yeminini bozmuş olmaz. Çünkü yeminli kişi, bu durumda o şahısla konuşmuş değildir. Konuşan, mektubu gönderendir. Kitap okumamaya veya sâdece okumamaya yemin eden kişi, dilini oynatmaksızın kalbiyle okursa, yeminini bozmuş olmaz.

Falan kimseyle konuşmamaya yemin eden kişi, o şahsa, anlayacağı şekilde işarette bulunursa, bazılarına göre yemini bozulmuş, bazılarına göre bozulmamış olur. Falan kimseyle konuşmayacağım diye yemin eden bir kişi, onunla normal olarak işitemeyeceği uzak bîr mesafeden konuşursa yeminini bozmuş olmaz. Ama normal olarak işitebileceği bir mesafeden konuşursa; herhangi bir işle meşguliyet, uyku .veya sağırlık gibi nedenlerle işitmese bile yeminini bozmuş olur. Çünkü bu engeller ortadan kalkacak olursa, sesi, normal olarak işitebilecektir.

Falan kişiyle konuşmamaya yemin eden bir kişi, o şahsın Kur´ân-ı Kerîm okuması esnasında takıntısını açıp yanlışını düzeltirse, namaz dâhilinde olsun, namaz hâricinde olsun yemini bozulur. Takıntısını açması, vâcib de olsa yemini bozulur. Şöyle ki: Kendisiyle konuşmamaya yemin ettiği kişi imam olur da Fâtiha´yı okurken takılırsa, arkasında duran kişilerden birinin, takıntısını açması vâcibolur. Nitekim namaz bahsinde de bu konuya temas edilmişti. Falan kimseyle konuşmamaya yemin eden kişiye, konuşmamaya yemin ettiği kişi imam olarak cemaatle birlikte namaz kıldırırsa, namaz selâmım verirken, ona da selâm vermeye niyet etmekle yeminini bozmuş olmaz. Konuşmamaya yemin eden kişi, o şahsa imamlık ederek bir cemaatle birlikte kendilerine namaz kıldırırsa; namazdan çıkma kasdıyla selâmını verirken ardındaki cemaate de selâm vermeye niyet ederse yemini bozulmaz. Konuşmamaya yemin ettiği şahıs, sağ tarafında da olsa sol tarafında da olsa farketmez. Ama namaz^ışında ona selâm verirse bu selâm örfe göre konuşma sayılacağından dolayt yeminini bozmuş olur. Namazdayken imamın hatâsını ve takıntısını açmakla selâm verme arasındaki farka gelince; takıntı açılırken imama âdeta, "şöyle de denmiş oluyor. Oysa selâmda böyle bir anlam yoktur.

Hanefîler dediler ki: Hîn ve zaman kelimelerinin başına "lâm-ı ta´rif" koyarak "vallahi falan kimseyle, zamanla konuşmayacağım" veya belgisiz olarak, "vallahi falan kimseyle, zamanlarla (veya hinlerle) konuşmayacağım" diye yemin eden bir kişi, aradan altı ay geçmeden o şahısla konuşursa yeminini bozmuş olur. Altı ay geçtikten sonra konuşursa yeminini bozmuş olmaz. Bu, "konuşmayacağım" şeklinde olumsuz cümleli yeminlerin örneğiydi. Olumlu cümleli yeminlere gelince, şöyle bir örnek verebiliriz: "vallahi bir zaman veya bir hîn miktarı oruç tutacağım", ya da "vallahi zaman veya hîn miktarı oruç tutacağım" diyerek yemin eden bir kişi altı aydan daha az oruç tuttuğu takdirde yeminini bozmuş olur. Oruç misâlinde, yemin eden kişinin yeminden hemen sonra oruca başlaması şart değildir. Altı ay süreyle tutmak kaydıyla oruca herhangi bir zaman başlayabilir. Belgili veya belgisiz olarak hîn ve zaman kelimelerini kullanmakla belli bir zamana niyet ettiğini söylerse, sözü kabul edilir. Çünkü bununla, sözün gerçek anlamına niyet etmiş olmaktadır. Hîn ve zaman kelimesi, zamanın azı için de çoğu için de kullanılabilir. Dehr boyunca falanla konuşmamaya yemin eden kişi, dehr kelimesinin başına "lâm-ı ta´rif" koymuşsa, ömrü boyunca o şahısla konuşmamalıdır. Aksi takdirde yeminini bozmuş olur. Dehr kelimesinin başına "lam-ı ta´rif" koymaksızın belgisiz olarak "bir dehr boyunca falanla konuşmayacağım" diye yemin eden kişinin, yemin vaktinden itibaren altı ay süreyle onunla konuşmaması gerekir. Başına "lâm-ı ta´rif koysun, koymasın, belgili belgisiz, "ebedî olarak falan kimseyle konuşmayacağım" diye yemin eden bir kişi, ömrü boyunca onunla konuştuğu takdirde yeminini bozmuş olur. Başına "lâm-ı ta´rif" koyarak "falan kimseyle ömür boyunca konuşmayacağım" diye yemin eden bir kişi, ömrü boyunca o şahısla konuşmamalıdır. Aksi takdirde yeminini bozmuş olur. "Bir ömür boyunca falan kimseyle konuşmayacağım" diye yemin eden kişi, ömür kelimesinin başına "lâm-ı ta´rif" koymamışsa, altı ay süreyle o şahısla konuşmamalıdır. Tıpkı hîn kelimesiyle yemin etmede olduğu gibi. Kuvvetli olan görüş budur. Bütün bunlar, yemin eden kişinin aksi yönde bir niyeti olmaması durumunda sözkonusudur. Aksi takdirde niyetine göre hareket eder.

"Vallahi falan kimseyle çok günler boyunca konuşmayacağım" veya "falan kimseyle günler, aylar, yıllar, cuma...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın