Okunması gereken üç kitap

Okunması Gereken Üç Kitap

Hüseyin K.Ece

Uzay imanımı güçlendirdi; astronottan ateist çıkmaz.

Okuma olgusu:
Kitap okuyalım da, ne okuyalım? Nasıl okuyalım? Ya da nereden başlayalım? Söze kitap nedir sorusuna cevap vererek başlayalım.
Kitap kelimesi, Arapça’da, bir şeyi diğerine birleştirmek anlamına gelen ‘ketebe’ fiili türemiştir. (Mu’cemu Mekayîsi’l-Lüğa, İbni Faris, s: 885) ‘Ketebe’ fiili bir harfi diğerine yazı ile veya söz ile bağlamak, yazı yazmak, hükmetmek, takdir etmek ve farz kılmak anlamlarına gelir. (R. Isfehânî, el-Müfredât, 638) Kitap, bilinen manasıyla, bir düzen içerisinde bir araya getirilen sözler toplamı anlamına gelir. Çoğulu ‘kütüb’ ve ‘kütb’dür. (el-Cevherî, el-Sıhah, 1/212) Sözlerin birbirine bağlanması olduğuna göre bunun yazılı olması gerekmez. Ancak ‘kitap’ denilince genellikle yazılı şeyler akla gelir.

Türkçe sözlük kitab’ı şöyle tanımlıyor: “Ciltli veya ciltsiz olarak bir araya getirilmiş, basılı veya yazılı kağıt yaprakların bütünü, herhangi bir konuda yazılmış eser.” (TDK Türkçe Sözlük, s: 878)
İslâmî düşüncede ‘kitap’; genelde vahy ve vahy yoluyla peygamberlere indirilmiş her şey, özelde de Hz. Peygambere indirilmiş son vahy olan Kur’an anlamına gelir.

Mademki kitap sözlerin bir düzen içerisinde biraraya getirilmesidir; öyleyse bunun anlamlı olması gerekir. Her bir kitap kelimelerden meydana gelir. Kelime ise muhatap üzerinde etki ve iz bırakan bir şeydir. Bu etkinin olumlu olması gerekir, ya da beklenir. Buradan hareketle, bir eserin ‘kitap’ ünvanı alabilmesi için onun okuyucu üzerinde olumlu bir iz bırakması esastır denilebilir. Onun kelimelerinin düzenli, etkileyici, kalbe ve ruha, akla ve yeteneğe katkı sağlayacak şekilde olması gerekir.

Burada zımnen hangi kitaplar okunmalı sorusuna da cevap bulmak da mümkün. Hangi kitabı nasıl okumalı sorusu biraz da okumaya nereden ve ne adına başlamalıdır sorusuyla ilgilidir. Ortada bir kitap varsa okuma da söz konusudur. Çünkü kitaplar okunmak içindir. Ama, bir kitabı niçin okuyalım? Hangi amaca ulaşmak, hangi faydayı elde etmek için okuyalım? Okuduğumuz kitap kapasitemize ne katacak, bizi nereye götürecek?
“Okumaktan mani ne, Kişi Hakkı bilmektir Çün okudun bilemedin, Ha bir kuru emektir” diyen Yunus Emre’ye kulak vermekte fayda var.
Okuduktan sonra Hak bilinmiyor, hakikate ulaşılamıyorsa, bu okuma çabası emek israfıdır ona göre.

İnsan okuduğunu hangi imkânlarla anlar? Bu imkânlar nereden gelmektedir?
Okuyan bir kimse, okuduğu şeyi anlamayı kendisine nasip edeni tanımıyorsa, o okuma işe yaramaz, dünyalık ve derinliksiz bir okumadır. Belki böyle bir okuma insana bazı bilgileri kazandırabilir, ama hikmete ulaştırmaz. Kabul etmek gerekir ki, hayat bir hikmet arayışıdır. Bu arayışı kaybedenler, hiç bir şey bulamayanlardır. İşin daha da hazin tarafı, hikmetten soyutlanmış bir hayat biyolojik olarak devam eden bir hayattır.

Kitap okumayı herkes tavsiye edebilir. Doğrudur da. İnsan okumadıktan sonra bir yerlere gelemez. Merak edilen sorulara ancak okumakla cevap bulunabilir. İnsan, hayat ve kâinat hakkında kafalarda oluşan sorulara okumakla cevap aranabilir. Bu uzun hayat yolculuğuna ancak okumakla yola çıkılır, okumakla yol bulunur, okumakla hedefe doğru emin adımlarla gidilir. Ancak insanların yazdıklarını okumadan önce ilâhî kitaplara bakmak gerekiyor. Onlarla birlikte okunmalı. Onlardan alınan ruh ve bilinçle okunmalı. Onların ilham ettiği anlayış ve bakış açısıyla okumalı. Esasen insan ürünü kitapları ancak ilâhî kitaplara aşina olanlar hakkıyla değerlendirir. Faydalı mı, zararlı mı? Okumaya değer mi? Okunduğu zaman neler alınabilir? Bu ölçülere sahip olmayanlar durumu, gece karanlığında odun toplayanların haline benzer. Ne topladıklarının farkında olmazlar. Ya da insanların yazdıklarını bu ilâhî kitapları daha iyi anlamak için okuruz. Bu bağlamda, “Bütün kitaplar o bir tek Kitab’ı anlamak içindir” diyene katılmamak elde değil. Öncelikle okunması gereken ve okurken kendileriyle asla ilişkiyi kesmememiz gereken üç kitaptan bahsedelim.

Üç Kitap:
“Yaratan Allah adına okumayı” İslâmî davetin başına koyan Kur’an, insanın önüne okunmak üzere üç ayrı ‘kitap’ sunuyor:

1-Kâinat (evren) kitabı, 2-Vahy kitabı, yani Kur’an, 3- İnsan kitabı.

Bu üç kitabın okunması demek, Hakka ve Hakikate ulaşmak demektir.
Her üç kitap’ta da Allah’ın âyetleri mevcuttur. Âlemlerin Rabbi Allah bu her üç kitaba âyetlerini yerleştirmiş, insanın anlayışına, idrakine ve tefekkürüne bırakmıştır. Bu kitaplardaki âyetleri okuyanlar; anlarlar. Anlayanlar ikrar ederler. İkrar da insanı gereğini yapmaya götürür. İnsanın önüne bu olağanüstü kitapları takdim eden Kur’an, bu kitapların nasıl okunacağını, nasıl anlaşılacağını, okumanın nereye varması gerektiğini de öğretmektedir.
“Oku Yaratan Rabbin adına; O insanı sevgi ve alakadan yarattı. Oku Zira Rabbin sonsuz kerem sahibidir; O insana (bilgiyi) kalemle (kaydetmeyi) öğretti, O insana bilmediklerini öğretti.” (96/Alak,1-5)

Okuma öncelikle Allah adına olmalı. İnsana her türlü keremi, şeref ve üstünlüğü veren Allah ona daha fazla ikramda bulunmak istemektedir. Bu ikramlardan biri de okuma/bilme/bilgiyi kullanmadır. İnsan hem kalemle öğrenecek, hem de bilgiyi kalemle koruma altına alacak. Kitap okuma olayı, bu üç ayrı gibi duran ama aslında birbiriyle bağlantısı olan kitapları anlamayla ilgilidir. Bu üç kitabı anlamak için, besmele başlamak, besmele ile devam etmek, besmele ile onların âyetleri üzerinde düşünmek gerekir.

Âyetler:
Âyet kelimesi kişiyi hedefe götüren alâmet, iz, nişan anlamlarına da gelir. Âyetlerin izlerini takip edenler menzile varabilir, hedefe ulaşabilirler. Âyetler aynı zamanda Allah’ın varlığının delilleridir. Her bir âyet –nerede olursa olsun- okuyucuyu, daha doğrusu Allah adına okuyanı Rabbine götürür. Hakikate ulaştırır.
“Bu bildirdiklerimiz, sana ilettiğimiz âyetlerden ve hikmet yüklü haberlerdendir.” (3/Âli İmran, 58 )
“Karanın ve denizin zifiri karanlığında onlara bakıp yolunuzu bulabilesiniz diye yıldızları sizin için var eden O'dur: Gerçek şu ki, Biz bu âyetleri kavrama yeteneği olan insanlara açık ve anlaşılır kılıyoruz!” (6/En’am, 97)
Allah’ın âyetleri iki tanedir: Kavlî âyetler, kevnî âyetler.
Şu âyette buna işaret edilmektedir:
“Zamanı geldiğinde insana âyetlerimizi [evrenin] uçsuz bucaksız ufuklarında ve kendi öz benliklerinde [bulduklarıyla] tam olarak anlatacağız ki bu [vahy]in tartışılmaz bir gerçek olduğu, apaçık ortaya çıksın. Rabbinin her şeye tanık olduğu[nu bilmeleri onlara] hâlâ yetmez mi?” (41/ Fussilet, 53)

Kavlî âyetler;
Kavl söz, kelâm demektir. Allah (cc) mesajını vahy yoluyla insan seviyesine ve idrakine onların anlayacağı dil ile indirir. Bunun son örneği Kur’an’dır. Kur’an Arapça lafızdır, sözdür. Kur’an’da sözlerden, ya da kelimelerden meydana gelen âyetler Allah’ın varlığının en büyük belgesidir. Bu âyetleri derin düşünerek, aklederek, kafa yorarak anlamak amacıyla okuyanlar Allah hakkında marifet sahibi olurlar.
Ma’rifet; Allah hakkında gerçek tanımayı ifade eder. Herkes marifetinin derecesi nisbetinde Rabbini idrak eder. Allah’tan gelen vahyi kabul etmeyenlerin O’nu hakkıyla takdir etmeleri mümkün değildir. (6/En’am, 91, 22/Hacc, 74, 39/Zümer, 67) Allah’ın başta Kur’an olmak üzere ilâhî kitaplara koyduğu kavlî âyetler, hem birer hidayet rehberidir, hem de Allah’ın varlığının belgeleri, delilleri ve nişanlarıdır. Şu âyette Allah’ın sözlü âyetlerine işaret vardır.
“Nitekim size, âyetlerimi iletmesi, sizi arındırması, vahiy ve hikmeti bildirmesi ve bilmediklerinizi öğretmesi için içinizden bir elçi gönderdik:” (2/Bakara,151; Bir benzeri: 3/Âli İmran, 164, 62/Cuma, 2)

Kevnî âyetler;
Tekvin sıfatına sahip olan Allah Teâla, “Kün-Ol” emriyle kâinatı/mükevvenâtı yarattı. Bu yaratılış emri mucibince meydana gelen her bir oluş, bir kevnî âyettir. Yani ‘kün’ emrinin ete kemiğe bürünmüş şeklidir. Biz onları âlem-i mükevvenâtta canlılar ve cansızlar olarak görüyoruz.
Kâinat veya mükevvenât, Tekvîn ve kevnî kelimelerinin ‘kün’ emrinin geldiği ‘kâne’ fiilinden türediğini hatırlayalım. Varlık âleminde zerreden kürreye, canlı ve cansız, uzayda ve denizlerde ne varsa, hepsi hem Allah’ın kelimeleri, hem de âyetleridir. İnsanın kendisi bile buna dahildir. Zira varlık âleminde mevcut olan her şey aynı zamanda bir mucizedir, olağanüstüdür. Her şeye gücü yeten bir Yaratıcının eseridir. Kevnî âyetler kâinattadır.

a- Kâinat (evren) kitabı :
Allah (cc) evreni ve içindekileri ‘ol’ emriyle yaratmıştır. Allah’ın yarattığı her varlığa bir ‘kelime’ dersek, evren Allah’ın kelimelerinin toplamı olan bir ‘kitap’tır. Kur’an’ın açılmış bir biçimi olan evren içindeki her varlık Allah’ın kelâmı (kelimeleri), yani “Ol” emrinin sonucudur. Sözlükte ‘yaralamak, etki etmek’ anlamına gelen ‘keleme’ fiilinden gelen ‘kelime’; bir anlam ifade eden söz demektir. Her sözün karşıdaki insan üzerinde iyi veya kötü bir etkisi vardır. (Lisânu’l-Arab, klm maddesi)

‘Kelâm’ kelimelerden meydana gelir. Kelime ise bir manaya delâleti olan lafızdır. Kişinin meramını dile getirmesine aracı olur. Kelimenin çoğulu ‘kelim’ veya ‘kelimât’tır.
“Kelime, gerek duymanın, gerek görmenin etkisi altında mananın telkini yönlerinden daha geneldir. Meselâ ağızdan çıkan manalı sesler veya kitapta yazılan manalı yazılar kelime olduğu gibi, âleme bir...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın