Bu dünyada bir yolcu gibi ol

Bu dünyada bir yolcu gibi ol

Bu tavsiye, Son Peygamber Hz. Muhammed’in (sav) aynı zamanda Hz. Ömer’in oğlu olan çok değer verdiği genç sahabi Hz. Abdullah’ın iki omzundan tutarak “Ey Abdullah! Bu dünyada sanki bir garip ya da bir yolcu gibi ol” şeklindeki nasihatinden alınmış bir cümledir.
İnsanın bu dünya hayatında kendini bir garip, bir yolcu gibi düşünmesini tavsiye eden sevgili peygamberimiz acaba bu değerli sahabi aracılığıyla biz ümmetine neler söylemek istemişti? Kur’ân-ı Kerim’de Yüce Mevlâmız, “Yeryüzünü gezin dolaşın da bakın bakalım geçmiş ümmetlerin hâli nice olmuş” mealindeki ayetlerle biz kullarına seyahati, yolculuğu neden böylesine önemle tavsiye etmişti? Acaba, Allah’ın rızasına nail olmak maksadıyla çıkılan kulluk yolculuğunu, mutasavvıflar neden “seyr u sülûk” olarak nitelendirmişlerdi? İşte sadece bu sorular bile dergimizin bu ayki kapak konusunun önemini ortaya koymaktadır.
Değerli okuyucum,
“Seyahatten hoşlanmak” diye bir tabir vardır. Genellikle iş ilanlarında rastladığımız bu tabir, kişinin yolculuk etmekten keyif aldığını, yolculuğun ona bir eziyet, bir sıkıntı olmadığını ifade eder. Gerçekte her insanın seyahatten hoşlanmasını beklemek doğru olmaz. Nitekim son çalışmalar, insanlarda farklı sekiz tür zekânın bulunduğunu ve bunlardan birinin de “dünyayı gezmekten, yeni şeyler keşfetmekten hoşlanan” Natüralistik Zekâ türü olduğunu ortaya koymaktadır. Söz konusu çalışmalar, kâşiflerin ve seyyahların bu tür zekâya sahip olduğunu belirtmektedir. O halde, herkesin seyahat ve yolculuk hadisesine bir kâşif, bir seyyah gibi bakmasını beklememek ve insanları bu durumdan dolayı da yadırgamamak gerekir. Bununla beraber, her bir müminin, mukaddes kitabımız Kur’ân-ı Kerim’deki seyahat ile ilgili ayetleri iyi “okumak” ve “anlamak” vazifesi bulunduğunu ve yine Hz. Peygamber (sav) Efendimizin sünnet-i seniyyesinde ve hadislerinde “seyahat” kavramının nasıl bir yer tuttuğunu, ümmeti olan bizlerin iyi “tahlil etmek” ve “yorumlamak” sorumluluğuna sahip olduğunu hatırlatmak durumundayız.

KUR’ÂN-I KERİM’DE SEYAHAT
Kıymetli okuyucum,
Kur’ân-ı Kerim’de seyahat ve yolculuk kavramları, ayetlerde “siyahat” ve “seyr” köklerinden gelen kelimelerle ifade edilmektedir. Bunlardan ilki olan “siyahat”, toplam üç âyette karşımıza çıkar. Kelime anlamıyla “seyahat edenler” anlamındaki “Sâihûn”, Tevbe sûresinin 112. ayetinde geçmektedir. Bazı müfessirlerin bu kelimeyi “oruç tutanlar” olarak anlamaları, “kulun, yiyecekleri ve içecekleri terk ederek, manevi güzelliklerle dolu kulluk ülkesine doğru yola çıkanlar” olarak değerlendirmelerinden kaynaklanmaktadır. Bu bakımdan, ilgili ayete şöyle bir mana verilebilir:
“Allah’a yönelerek O’na tövbe eden, kulluğunu yalnız Allah için yapan, hamdini ve övgüsünü sadece O’na tahsis eden, Allah’ın rızasının peşine düşerek seyahatlere çıkan, yalnızca O’nun huzurunda eğilen ve secdeye kapanan, iyilikleri tavsiye edip kötülüklerden uzaklaştıran ve Allah’ın koyduğu sınırlara saygı duyan bütün müminleri müjdele ey Habibim!...”
Yola çıkmak, yolculuk etmek anlamındaki “seyr” ise tam 17 yerde geçmektedir ki, bunların pek çoğu “yeryüzünü gezin dolaşın…” emrini ihtiva etmektedir.
Konumuzu doğrudan ilgilendiren “seyr” kelimesinin geçtiği ayetlerin ortak manası şöyledir diyebiliriz: “De ki, ey Habibim! Yeryüzünde gezin dolaşın. Bakın bakalım sizden daha güçlü, daha kuvvetli olan önceki toplumların/ Allah’ın ayetlerini yalanlayanların/ günahkârlıkta ısrar edenlerin hali nice olmuş!..” (bkz. En’am, 21; Yusuf, 109; Nahl, 36; Hacc, 46; Rum, 9; Fatır 44; Gafir, 21)
Ayetler, gezip dolaşmanın, mutlaka “ibret almak, ders çıkarmak” gibi önemli kazanımlarla neticelenmesini telkin etmektedir. Denilebilir ki, bu maksatla seyahat etmek, sevap kazandıran salih bir amel, içinde Allah’ın rızasına ulaştıracak bir niyet ve davranış bulunmayan seyahatler ise belki de kişiye günah yükü yükleyecek sıradan yolculuklardır.

HADİS-İ ŞERİF’LERDE SEYAHAT
Sevgili Peygamberimizin, “seyahat ediniz sıhhat bulursunuz.” tavsiyesi yanında, O’nun gençlik yıllarında bir uluslararası tacir olarak yaptığı seyahatler de dikkatimizi çekmektedir. Son Peygamber’in mesleğinin uluslararası ticaret olması, ümmeti için son derece önemlidir, kanaatindeyiz. Eğer O’nun bu özelliğini iyi tahlil edebilseydik, bugün uluslararası ticaretin gerçek aktörlerinin Müslümanlar olması gerekirdi. Ama ne yazık ki bunu gereği gibi yapamadık… Peygamberlik öncesi dönemde Bahreyn, Yemen ve Suriye gibi ülkelere kervanlar düzenleyen, deyim yerindeyse uluslararası ticaret organizasyonu yapan “el-Emin” sıfatlı, “Tâcir Muhammed” (sav) Efendimizi, İslam ümmeti bu özelliğiyle iyi tahlil edemediği için bu konuda sahayı gayrimüslimlere teslim etmek zorunda kaldı yıllardır, asırlardır... Son yıllarda İslam ülkelerinde gelişen Müslümanlar arası ticari bağlantılar çerçevesinde yapılan her tür faaliyetin, her tür seyahat ve yolculuğun, yirmi birinci yüzyılda yaşayan bir müminin peygamberine benzeme davranışı olduğunu söyleyebiliriz. Bu çerçevede, Endonezya gibi, nüfus yoğunluğu bakımından hatırı sayılır bir Müslüman ülkesinin İslam diniyle tanışmasına bir kumaş tacirinin vesile olduğunu, gemiye yüklediği kumaşlarıyla birlikte o adalara dürüstlüğünü de götüren bir ümmet-i Muhammed’in ne kadar önemli bir seyahat yaptığını eklemek isteriz sözlerimize…

DEĞERLİ OKUYUCUM,
Her yönüyle bize örnek olan Sevgili Peygamberimizin (sav) yolculuğa çıkarken okuduğu “Sefer Duası”, her yolculuk öncesinde dilimizde dönüp durmalıdır. Son derece anlamlı bu duanın asıl metninin Riyâzu’s-Sâlihîn adlı eserden ezberlenebileceğini ifade ederek anlamını aktarmak istiyoruz sizlere…
“Allah’ım! Çıktığımız bu yolculukta, Senden iyilikler ve güzellikler; Sana kul olmanın şuuruyla, razı olacağın ameller niyaz ederim. Allah’ım! Bu yolculuğumuzu bize kolaylaştır, uzaklığımızı yakınlaştır. Allah’ım! Yolculuk esnasında sahibimiz Sensin; geride bıraktığımız ailemizin görüp gözeteni de Sen ol! Allah’ım! Yolculuğun meşakkatlerinden Sana sığınız. Yolculuk esnasında başımıza kötü hallerin gelmesinden, bizim olmadığımız esnada çoluk çocuğumuzun kötü durumlarla karşılaşmasından, ailemizin ve malımızın zarar görmesinden Sen bizleri koru Ya Rabbi!...”
Aslında geniş bir şekilde tahlil etmemiz gereken bu duayı kısaca inceleyecek olursak, Nebiyy-i Muhterem Efendimiz, çıktığı her yolculukta Allah Teâlâ’dan iyilik ve güzellikler yanında, kulluk şuuruna sahip bir mümin olarak O’nun razı ve hoşnud olacağı amellerde bulunmayı istemektedir. Yanı sıra, yolculuğun kolay geçmesini ve uzaklıkların yakınlaşmasını niyaz etmektedir. Yine, yolculuk süresince yanı başımızda yoldaşımız, geride bıraktığımız ailemiz için de görüp gözeten bir koruyucu olmasını dilemektedir Mevlâ’mızdan... Nihayet bu manidar dua, umulmadık gelişmelerle karşılaşmaktan, yolculuğun zorluklarından ve sıkıntılarından, gerek yolculuk esnasında bizim, gerekse biz yokken ailemizin kötü gelişmelere muhatab olmasından Allah’a sığınarak son bulmaktadır. Bu duayı özümseyerek okuyan her bir mümin, gönül huzuruyla yolculuğa çıkacağı gibi, bu sığınma duygularıyla dolu bir müminin seyahati de umarız “ibretle bakılan” müşahedelere sahne olur.
Memleketindeyken “yolcu”, yolculuk ederken, rızây-i ilahî’ye talip ve kulluk şuuruna sahip müminlerden olmak temennisiyle sağlıcakla kalınız efendim…

Mehmet Emin Ay
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın