Son çocukluk dönemi

3- Son Çocukluk (Yafi'î) Dönemi:

Çocuğun üçüncü yaş dönemi, yedi ile on yaş arasıdır. Piaget bu döneme "somut işlemler dönemi" adını verir. Bu dönemde çocuklar mantıksal düşünme, sayı, zaman, mekan, boyut, hacim, uzaklık kavramlarını öğrenir ve kullanır. [200] Bu dönemde gelişim alanlarında şu durumlar ortaya çıkar: [201]

A) Bedensel Gelişim:

6 yaşındaki ortalama bir çocuğun boyu yaklaşık 106 cm, ağırlığı aşağı yukarı 20 kg dır. Fiziksel büyüme bebeklik ve ilk çocuklukta olduğundan yavaştır. Bununla birlikte büyüme, oğlanlarla kızlar arasında belli belirsiz farklılıklarla kararlı bir hızla sürer. On iki yaşında ortalama bir erkek çocuk yaklaşık 142 cm boya ve 38 kg ağırlığa sahiptir. Ortalama bir kız çocuk ise 2,5-5 cm daha uzun ve yaklaşık 2,7 kg daha ağırdır ve bazı durumlarda ergenliğe giriyor olabilir. [202]

B) Bilişsel Gelişim (Somut İşlemler Dönemi):

Bu dönemde çocuklarda mantıksal düşünme ve sayı, zaman, mekân, boyut, hacim, uzaklık kavramları yerleşmeye başlar. Ancak soyut düşünce henüz tam anlamı ile gelişmemiştir. Somut işlemler dönemindeki çocuk, sınıflandırma, gruplandırma gibi yeteneklere sahiptir. Örnek olarak çocuklar güller, lâleler ve öteki çiçeklerin hepsinin çiçekler sınıfına girdiğini bilmektedirler.

İlk çocuklukla son çocukluk arasında zihinsel ve dil gelişimi açısından da büyük farklılık görülür. 5 yaşında bir çocuk için top, oynanılan bir şeydir. Onu kullanım anlamında düşünür. 8 yaşa doğru çocuk topu şekli, boyu, maddesi ve rengiyle tanımlar. Sözlü beceri 8 yaşında kendini gösterir. Bu yaşta dili bazen bir yetişkin gibi kullandığı görülür. [203]

C) Sosyal Gelişim:

Son çocukluk döneminde çocuk kendini sınıf, arkadaş ve oyun grubu içinde bulur. Bu da onu ergenlerde olduğu gibi kendi cinsiyetindeki grubun tüm faaliyetlerine katılmaya, ergin arkadaşlarıyla iletişim kurmaya doğru yönlendirir.

Son çocuklukta görülen bazı toplumsal özellikler şunlardır: [204]

1) Kolay Etkilenme:

Son çocuklukta aşırı duyarlılığın yanında bir de kolay etkilenme görülür. Bu dönemdeki çocuklar kendi arzularının diğer çocukların doğrultusunda olduğu inancındadırlar. Bu onların gruba kabul edilmelerini kolaylaştırır. Yaşam süreci içinde belkide hiçbir dönemde rastlanamayacak düzeydeki kolay etkilenme bu evrede görülür. [205]

2) Karşıt Görüşte Olma:

Bu, çocuğun düşünce ve hareketleriyle diğer çocuklara karşıt olmasıdır. Kendi akranlarının görüş ve düşüncelerini paylaşan, kabul eden çocuk daha büyük çocukların ve erişkinlerin görüşlerine karşı koyar.[206]

Rekabet:

Son çocuklukta rekabet 3 biçimde görülür.

1- Grup üyeleri arasında rekabet

2- Kendi grubuyla, rakip gruplar arası rekabet,

3- Gruplar, toplumu düzenleyen diğer sosyal kurumlar arası çatışmalar. [207]

Sorumluluk:

Araştırmalar, kalabalık ailelerden gelen çocukların, zorunluluk nedeniyle kendi işlerini yapmak ve kendilerinden küçük kardeşlerine bakmakla yükümlü olmalarından dolayı sorumluluk duygularının daha fazla geliştiğini göstermektedir. Kendi evlerinde bazı sorumlulukları üstlenmeyi öğrenen çocuklar, sadece başarılı bir uyum göstermekle kalmayıp, aynı zamanda grubun lider rolüne seçilmiş bir üyesi de olabilmektedirler.[208]

Yedi yaş birçok terbiyeci tarafından temyiz yaşı olarak kabul edilir. İslam eğitimine göre bu yaş da çocuktan bazı şeyleri yapması istenir. Mesela, bu yaşa gelen kız ve oğlan çocuklarının yatakları ayrılır.[209] Çünkü bu yaşta cinsel kimliği iyice belirmiştir. Kızlar, kız özelliklerini, erkekler, erkek özelliklerini gösterirler. Kızlar ve erkekler kendi aralarında kümeleşerek oynarlar. Özellikle erkekler takım oyunlarına yönelirler. [210] Kümeleşme bilincinin hızla geliştiği bu döneme "çete çağı (Gang age)" adı verilir. Bu tip çeteler bu dönemin normal toplumsal grublaşmalarıdır.[211] Çocuğun bu dönemde, sosyal ve zihni yönden bir buhran geçirdiği de bilinmektedir. [212]

Son çocukluk döneminin ilk ve önemli dini faaliyetlerinden biri erkek çocuklar için sünnet törenidir. Sünnet dini bir törendir. Çocuğun din ile ilişki kurmasında da önemli bir yeri vardır. Onun için kişiliğinin oluştuğunun bir göstergesi ve bunun herkese ilanı ve herkes tarafından bir nevi tescilidir. Sünnetin bu yönü vurgulanmalı, ona bunu temin eden olgunun dini olduğu açıklanmalıdır. Ayrıca ana baba sünneti acı veren bir olay olmaktan çıkarıp neş'e ve eğlenceye dönüştürmelidir. Bu eğlencenin de hedefi çocuklar olmalıdır. Büyüklerin coşkusu hiçbir zaman çocukları ikinci plana itmemelidir. Öyle ise çocuk, sünneti çocukça yaşamalıdır. Gerek eğlence, gerek dini bir faaliyet olarak sünnet önce çocuklara hitap etmelidir.

Sünnet eğlencelerinin dini atmosferi ikinci plana iten bir yörüngeye oturtulması, burada konu bile edilmeyecek kadar amacın dışında bir tutumdur. Onun için içki, kumar v.s. gibi İslam dışı unsurların sünnete sokulması kesinlikle önlenmelidir.

Din eğitimi alışması olarak bu dönemde çocuk namazla emredilmeye başlanır. Bu yaşla ilgili Rasulullah'ın çocuklar hakkındaki bu tutum değişikliği, bu yaşın belirli bir dönemin başlangıcı olduğuna işaret olarak kabul edilmiştir. Bu yüzden bazı Fıkıhcılara göre, bu yaştaki çocuğa ana-babasının boşanması durumunda, hidane (çocuğun bakım ve gözetimi) hakkını kimin kullanacağı konusunda rey beyan ettirilmelidir. Ayrıca 7 yaşında bir çocuk kendi dini ile diğer dinler arasında somut temellere dayanan ayrımlar yapmaya başlar.[213] Bu tür işlemlerden dolayı bu döneme "akıl çağı" veya "öğrenme çağı" adı da verilir. Bu dönem, zihinsel öğrenme çağının başlangıcıdır. Çocukta bilgiye düşkünlük başgösterir. Bunun yanında duygusal öğrenme devam etmektedir. Buna da dikkat edilmelidir.[214]

Bu dönemde çocuk artık ALLAH inancı ile ilgili bilgileri öğrenip benimsemelidir. Çünkü tam olmasa bile artık çocukta soyut düşünce başlamıştır.[215] Artık çocuk ALLAH ile içtenlikle ilişki kurmalı, kesin olarak ALLAH'a olan ihtiyacını hissetmelidir. Ancak ona sığınma ve güvenme ile kendisini korumasını istemelidir. Yani artık ona dua edecek duruma gelmelidir. Bunun içinde şu hususlara inanması telkin edilmeli, ondaki ben-merkezci duygulardan yararlanılmalıdır.

a) Herşeyden önce ferdin var olması ALLAH'a bağlıdır.

b) Onun varlığı ve yaşaması ALLAH'ın elindedir. Çünkü gerekli tüm İhtiyaçlarını O karşılamaktadır.

c) Yaşamın bütün tehlike ve zararlarından koruyacak olan O'dur.

d) O, insandan yana olan herşeyi yapmış ve yapmaktadır. [216]

e) İnsan yalnız ona ibadet etmeli ve yalnız ondan yardım istemelidir.

Böylece çocuk duygusal ağırlıklı inançtan, zihinsel (tahkik) ağırlıklı inanca yol almalıdır.

Bu arada ALLAH'a inancında teferruata girilebilir. Özellikle şirk konusunda çocuk uyarılmalıdır. Ben-merkezci ALLAH tasavvuru desteklenmeli, çerçevesi aile bireyleri, akrabalar ve tanıdıkları içine alacak şekilde genişletilmelidir. Ayrıca ALLAH tasavvuru konusunda çevrenin telkinlerinin zararlı yönleri önlenmeli, olumlu etkilerinden yararlanılmalıdır. Çünkü içinde yaşadığı fizikî veya sosyal çevre, çocuğun zihnine belli bir ALLAH inancı sokacaktır. Çocuğun fizik çevreden aldığı ALLAH kavramı ile yetişkinlerin ona öğrettiği bilgilerin karışması, onda, gerçek değer taşımayan bir teoloji bilgisinin doğmasına sebeb olabilir. [217] Özellikle ALLAH'ı insanlardan biri gibi tahayyül etme yanlışlığının önüne geçecek çalışmalar yapmak gerekir.

Yanlış ALLAH inancı yüzünden çocuk, saf imanın insan iradesine kazandırdığı hürriyetten ve bağımsızlıktan mahrum kalabilir. Halbuki bu dönemde çocuğun zihni, ALLAH'dan başkasına ALLAH'ın kulları nazarı ile bakmaya alıştırma faaliyeti için uygun bir düşünsel yapıdadır. Öyle ise ALLAH inancı ile hürriyet kavramları özdeşleştirilerek verilmeye çalışılmalıdır.[218] Bu yaklaşım onda aynı zamanda yeryüzündeki insanların eşit ve kardeş olduğu fikrini de uyandıracaktır. ALLAH'a inanma eğitimi özellikle ona güvenme duygusunu geliştirme noktasında yoğunlaştırılmalıdır.

Tabiatıyla ALLAH'a inanç İslam'ın diğer itikadi hükümlerine de inanmayı gerektirir. Öyleyse bunlar da sırası geldikçe öğretilmelidir. (Amentü) Bu bilgiler aynı zamanda bu dönemde kılmaya başlaması emredilen namazla ilgili temel bilgilerdir.

Namaz kılmak, Hz. Lokman'm oğluna öğütlerinde azmedilmeye değer olan işlerin başında zikredilmektedir. Çünkü namaz çocuğun davranışlarını disipline edip onu olgunlaştıracaktır. Böylece çocuk kararlı ve ölçülü davranmaya alışacaktır. [219]

Bu dönem çocukta vicdan denilen üst-benin oluştuğu dönemdir. 10 yaşında iyi-kötü haklı-haksız kavramlarının ayırdedilmesi gerekmektedir. [220] İslam eğitiminde üst-benin oluşturulması çalışmaları, namaz kılına ile başlar. Çünkü namaz, kötülükten alıkoyan bir eğitim değeri taşımaktadır. Şimdi namazın önce ibadet, sonra da ahlakî değeri üzerinde duralım.

Namazın veya daha genel olarak ibadet etmenin insanda psikolojik temelleri vardır. İnsanın anlaşılması, daha doğrusu insan ile onun ibadet etmesi, yaratana yönelmesi gibi davranışlarının doğru ve tam olarak değerlendirilebilmesi için onun varlığının temel şartlarından doğan ihtiyaçlarını gözönüne almak gerekmektedir.

E. Fromm'a göre insanın kendisine has olan ve varlığının temel şartlarından olan özel ihtiyaçları vardır. Bu ihtiyaçlar şunlardır:

a) Belli bir köke sahip olma, nisbet etme (mensubiyet) ve ona dayanma ihtiyacı

b) Bağlı ...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın