Global bir tesbit 2

Global bir tesbit 2

3. Selim devri hariciye nazırlarından Atıf Efendinin, "Muvazene-ı Politika" yâni denge politikası da diyebileceğimiz, lâyihasında 'şaret edilen aşağıdaki husus, bize bahse konu ihtilâle nasıl bakmamız gerektiğini hatırlatmış oluyor. Mezkûr ihtilâlin, anaç masonlarından saydığı Volter ve Jan Jak Ruso için şunları beyan ediyor: Volter ile Ruso denmekle mâruf ve meşhur olan zındıkların ve onlar gibi dehrilerin hâşa sümme hâşa mübarek peygamberlere sövmek ve kötülemek işleri olup, maksadlan bütün dinlen ortadan kaldırmak., alaahir" Şimdi müslüman bir toplum bu şekilde ilân edilmiş bir ihtilâlin fikir babalarının maksadı hakikisini öğrendikten sonra yine de oradan bir istimdad beklerse artık, belâya hazırlansın demektir.

Üçüncü Selim'in şehadetinden sonra, yeniçeri askerinin kaldırılması gayretleri, 1826'da 2. Mahmud eliyle gerçekleştiğinde görülen fikir hareketleri, Fransızların, müsavat-uhuvvet-bürriyet sö-züde batı dünyasını tetkike başlayan münevver taslaklarının ağzında vird oldu. Bilenle bilmeyen bir olurmu? İlâhi sorusu yerini Fransız laiklilerinin, uydurma ve samimi olmayan sloganlarına bıraktı. Fikir hayatı denen anlayış bir fikr-i ishal halini sergilemeye başladı.

Hemen şunu da ekleyelim ki; 1860 ekiminin son günlerinde kurulan ilk hususi gazete Tercüman-i Ahval'in yayımlanmaya başlamasıyla, fikri hareketlere bir canlılık geldiği görüldü. Bunun devamında Osmanlı İslâm devletinde ölçü artık Avrupa ne der? Ecnebiler yutarmi? Gibi aşağılık kompleksine eğilim görülmeğe başladı. Bu eğilimler 2. Abdülhamid devrinde o kadar çoğaldı ki; kendi kurduğu mekteplerde, okuttuğu millet evlâdlan, onun vermeye gayret ettiği nimetleri, görmezden gelmeyi adet edindiler. Ve nihayet o'nu devirdiler.

Batıl fikirlere dalmaları Osmanlı devletinin târih sahnesinden silinmesine yetti de arttı bile.

7- Hanedanın yapısı hususuna gelince evvelâ kelime mânasına bakalım; Soyca dindar ve asil aile demiş Türdav lügati. Larus'da-da buna benzer bir tarif var kelimeyi. Hanedan kelimesinin bizde bazen sarakaya alındığını, yâni alay konusu yapıldığını gazetelerde defaatle görmüşüzdür.

Milletimiz asil bir millet olduğu için aynı zamanda en az mazideki haliyle dindar bir aile yaşayışına sahip olduğundan ülkemizde her bir aile hanedan sayılır. Temennimiz bütün ailelerin soylarının, devamını Cenâb-ı Mevlâ nâsib kılsın. Osmanlı hanedanı'na gelince bu elan devam eden bir soydur. Bu soyun en müftehir olacağı husus dünya'ya hükmetmiş bir milletin riyasetini yüklenmiş olmalarıdır.

Bu hanedana mensup olmak, hem mazhariyyet hem de, büyük mahrumiyyetin odağı olmak demektir. Hanedan'ın erkek üyelerinin, yaşamakta olan en yaşlısı 1. Ahmed'İn ortaya koymuş olduğu vesayet anlayışına uygun olarak daima hanedanın reisi durumundadır. Hatta bu vesayete uymak yüzünden taht'ta gözü olmayan 1. Mustafa zorla taht'a çıkarılmıştır.

Buna karşılık bu vesayet sisteminde, şehzade ve kardeş kıtalleri kâğıd üzerinde önlenmiştir. Fakat kaideleri ihlâl eden cemiyetler bir çıkış yolu ararken cinayet dahil bir çok yanlışında muhatabı olurlar. Osmanlı hanedanının en mühim vasıflan içinde, ahali arasında akraba sahibi olmama yoluna önem vermiş olmalarıdır. Bu sebebten, izdivaçlarını umumiyetle esirelerden, uzak bölgelerden gelmiş bilhassa, Kafkasya civarındaki Çerkeş kabilelerinden gelen hanımlarla yaparlardı.

Gayri müslim olup, harem'de din-i mübine giren ve girdiği dinin feraizini, takvasını yapmaya gayret eden hanımlarla da evlenmişlerdi.

Osmanlı padişahları; tabiatıyla dinimizin müsaadesi nisbetinde tek evlilikden ziyade çok evliliği denemişlerdir. Bunların içinde yalnız Genç lakablı 2. Osman, tek evlilik yapmış ve Şeyhülislâm Hocazâde Es'ad Efendinin kızı,*Naile hanımla izdivaç yapmıştır. 3. Mehmed'e kadar şehzadeler Anadolu vilayetlerinde valilikle istihdam edilirler ve yavaş yavaş zimam-ı idareyi bellemelerine gayret gösterilirdi.

Padişah izdivaçlarının birden fazla olması ve bunlardan husule gelen çocukların arasında aynı mekânda geniş olmasına rağmen, Dİr takım ihtilaflar meydana gelmekteydi. Annelerin, baba bir kardeş oları çocukları iyi bir geçime sevkettikleri esaslardansa da, bazen valide sultan olma arzusu ki koskoca cihan devletinin Ana-sultanı olmayı hangi akıllı kadın istemezki? Bu arzunun gereği şehzadesini taht'a teşvik kendisine, yardımcı olabilecek kimseleri bulmak gibi araştırmalara girdiği pek sık rastlanan durumlardır.

Fakat şu o kadar önemlidir ki, ekberiyet yâni yaşça aile içinde kim büyükse ona son derece hürmet ve saygı gösterilmiştir. Osmanlı hanedanı dünya'da hiç bir hanedanın görmediği, mağduriyete maruz bırakılmışdir. O temiz insanlar, dünya'ya ferman okumuş aile mensuplarından bazı prensesler, ecnebi ülkelerde, o ülkenin askerlerinin çamaşırlarını yıkayarak, hayatlarını kazanma ve idâme ettirmemecburiyetine düşürülmüşlerdir.

Bu bahsi 7/mart/1924 tarihli Akşam gazetesinde yer alan bir haberle kapatalım. Mustafa Kemal Paşa meclise verdiği bir önergede, yurd dışına çıkarılacak Osmanlı hanedanının bayan azalarının, memlekette bırakılması üstüne bir takrir verir. Bu takriri verene Cumhuriyet Haik Fırka mebusları, tarafından red cevabı verilirken şu kelimeler pekcaübi dikkattir. "Biz, değil onların dirilerini, ölülerinin kemiklerini dahi bulundukları mezarlardan çıkarıp atalım diyoruz." 8 Toplum yapısı meselesinde her madde başında olduğu gibi böyle uzun yaşamış devletlerin tetkiklerinde, dönemler incelenip, sonuca gidilmesi daha doğrudur. Bizim burada sayfalarımızı böyle geniş bir araştırma ile donatmamız zaten esas olmalıdır. Ancak cihanın en büyük devletlerinden birini teşkil eden, Osmanlı devletimiz, bu kaide içinde mütalaa edilmelidir. Şehirleşme olayının dünyada da az olduğu dönemde Osmanlı toplumunun büyük kismının ziraatle meşgul ve genellikle köylerde yerleşmiş olduğunu görürüz. Devlete olan toplum bağlılığı fevkalâde üst derecede idi. Gayri müslim tebâ dahi, 1770 yıllarına kadar son derece devletin bağlısı görüntüsü vermekteydi. Ne zamanki Rusya; Osmanlı devleti topraklarında yaşayan Ortodokslar için hâmilik imtiyazı aldığında, gayri müslüm tebâ'da, bu bağlılık gevşekliğe doğru yol almaya başladı.

Beri yandan birtakım valilerin, mültezimlerin, voyvodaların bulundukları yerlerde yaptıkları zalimane iş ve yanlışlıkları yüzünden ihvanlara sebeb olduğundan, ahalide isyancıya sempati beslediği Örülürdü. Bu devletin yıldirdiğı değil, devletin temsilcisinin yıldır-dıâı insan, aynı zamanda halife olan padişahdan ümmidini asla eksiltmezdi. Çünkü yanlışı yapan idarecinin hesabını, padişahın sorgulayacağını bilirdi.

Büyük devletlerin başşehrinde bir takım olumsuzluklar yaşanırken, serhad boylarında ordusunun fetihler yaptığı pek rastlanan olaylardır. Osmanlı devleti ise, bu hususların en çok şâhid olunduğu bir devlettir.

9- Bilime olan Osmanlı devleti katkısı, ilim adamîarına verdiği-önem onlara gösterdiği hürmet ve bu hususda hiç bir dini, mezhobi ve ırki bir ayırıma gitmeden, bilim ve ilim namusuna saygısı, bizzat bu bilim adamlarının itirafı ile sabittir. Baron Carre de Vaux "İslâm Mütefekkirleri" adlı eserinde Sultan Fâtih için şunları söylüyor: Bu fetih Fâtih Sultan Mehmed'e tesadüfen veya Bizans imparatorluğunun zayıflığı yüzünden müyesser, olmamıştır. Bilakis Fâtih Sultan Mehmed, Önceden gereken hazırlığı yapmış ve devrindeki her türlü ilmi güçlerdende faydalanmıştır. O zamanlar top daha yeni icad edilmişti. Biz bu şahsınsöylediklerine, Sultan Fâtih'in, havan topunun bizzat mucidi olduğunu söyliyerek iştirak edelim. Bir çok kimsenin pinti diye vasfetme gafletinde bulunduğu Cennetmekân Sultan 2. Abdülhamid Hân, kuduz aşısını bulmaya çalışan, bu faaliyetini maddi yetersizlikler yüzünden, erteleyeceğini işitmiş olduğu çalışmalarına devam etmesi için kendi cebinden büyük meblağlar göndererek bilime maddi bakımdan hizmette bulunduğunu ilave edelim. Gelenbevi İsmail efendi gibi matematikçiler ve daha nice Osmanlı ilim ve bilim adamlarıda gelip geçmişlerdir.

istanbul'un fethinden sonra Sahn-i Seman Medreseleri Sultan fatihin kurduğu ilim ve bilim, öğrenme kurumlarıdır. Kanuni zamanında gerçekleştirilen Süleymanİye camii ve medreseleri, mev-cud bilim merkezleri olmuştu.

Avrupa ise; bu sıralarda losyon bulma ilminde ileri gitmişdi. Çünkü yıkanmanın, hayatlarında yeri olmıyan bu insanlar, vücudlarından neşet eden kokulan bastırmak için yeni kokular bulmağa çalışıyorlardı. Tuvaletten habersiz Parisli def-i hacetini oturak denen kaplara yapıyor ve pencereden sokağa dökmekteydi. Şemsiyecilik mesleğide bu pisliklerden korunma için yaptıkları sağlam şemsiyelerle, epeyi terakki etmişti batılılarda.

Fakat bildiğimiz kadarıyla bilim hayatına yüzelli yıla yakındırda maalesef biz de bir katkı sağlamış değiliz. Bilime açık olmak en önemli husustur. Osmanlı devletinde harp bilimleri daima öncelik kazanmıştır. Çünkü islâmı yayma görevibir fütuhat devletini gerektirirdi. Savaşlarda ağır zırh kullanmayıp çok fazla harekât kabiliyeti elde etmek, fiziki kabiliyeti iyi kullanmayı getirmiştir.

Donanmamızın gemileri bir baskın karşısında çabuk harekete geçebilmek için demir alma yolunu terkedip, demirleri, denize funda edip saldırıyı karşılama hareketliliği fenn-i harbin biz de tatbik olunanıydı. Beri yandan Sultan Fâtih'in top dökme sanatında kendine hizmet arzeden Macar mühendis urban'ı, istihdamı kendi mevcud mühendislerini takviye etme hesabına dönüktü.

Nitekim Ürban'ın, Şâhi adlı top'un berhava olmasında hayatını kaybetmesi, top dökmemizi akamete uğratamamıştır. Hâlbuki; Cban usta Fâtih'e gelmeden sanatını avrupanın krallarına sunmuştu, fakat istihdam olunmamıştı. ...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın