Teslim almanın şart olduğu mallar

a- Teslim Almanın Şart Olduğu Mallar

İmam Mâlik'in mezhebinde, yiyecek maddeleri dışında kalan malların teslim alınmadan satılabildiğinde ve ribaya tabi olan yiyecek maddelerinin de teslim alınmadan satılamadığında ihtilâf yoktur. Ribaya tabi olmayan yiyecek maddeleri hakkında ise, İmam Mâlik'ten iki rivayet gelmiş olup en meşhurları satılamadığıdır ki, İmam Ahmed ile Ebû Sevr'de buna katılır. Ancak imam Ahmed ile Ebû Sevr, teslim alınmadan satılamayan yiyecek maddesinde ayrıca ölçü veya taru ile satılan cinsten olma şamnı da koşmuşlardır, îmam Mâlik'ten gelen diğer rivayet ise, satılabildiği yolundadır. îmam Ebû Hanife'ye gelince: Ona göre -bina ve tarla gibi- taşınmaz mallar dışındaki bütün şeylerde, imam Şafii'ye göre ise -taşınılsın, taşınılmasın- her malda teslim alınması şarttır ki, Süfyan Sevrî de buna katılır ve aynı zamanda Cabir b, Abdullah ile Abdullah b. Abbas'tan da bu görüş rivâyeı olunmuştur. Ebû Ubeyd ile Ishak da «Ölçü ve tartı ile satılmayan her şey teslim alınmadan satılabilir» diyerek bu şarü yalnız ölçülen veya tartılan şeylerde koşmuşlardır. Ibn Habib, Abdülaziz b. Ebû Seleme ve Rabia da buna katılır. Ancak bunlar Ölçülme ve tartılmadan başka, sayılmayı da eklemişlerdir. Buna göre teslim alınmanın şart olması hakkında

1. Yalnız ribaya tabi olan yiyecek maddelerinde,

2. Bütün yiyecek maddelerinde,

3. Ölçü veya tartı ile satılan yiyecek maddelerinde,

4. Taşınılan her malda,

5. Taşınılan, taşınılmayan her malda,

6. Ölçü veya tartı ile satılan herşeyde,

7. Ölçü, tartı veyahut sayı ile satılan herşeyde şart olduğu olmak üzere- yedi görüş bulunmuş olur.

îmam Mâlik'in dayanağı yukarıda geçen hadisin delilü'l-hitabı'dır. Teslim alınmış olmayı satılacak herşeyde şart koşan imam Şafii'nin dayanağı da, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in,

«Herhangi bir kimseye bir şeyi ödünç olarak verip de o şeyi o kimseden değerinden daha aşağı birfiatla satın almak, kişinin kefaleti altına girmeyen maldan kâr sağlaması ve elin altında olmayan şeyi satması helâl değildir» [47] hadisidir. Zira İmam Şafii'ye göre satın alınan herhangi bir şey alıcıya teslim edilmedikçe alıcının sorumluluğuna girmiş olamaz, imam Şafii ayrıca, Hakim b. Hizâm'ın «Peygamber (s.a.s) Efendimiz'e, 'Ya Rasûlallah, ben alım-satımla uğraşıyorum. Hangileri helâldir, hangileri haramdır?' diye sordum. Bana,

yeğenim, herhangi bir şeyi satın aldığın zaman o şeyi teslim almadıkça başkasına satma' buyurdu»[48]hadisiyle de ihticac etmiştir. Ebû Ömer b. Abdilberr, «Hakim b. Hizâm'ın bu hadisini, Yahya b. Kesir, Yusuf b. Mâhik'den Abdullah b. Ismet'in kendisine naklettiğini rivayet etmiştir. Herhangi bir kimsenin Yusuf b. Mâhik ile Abdullah b. İsmet hakkında dedikodu yaptığını da işitmedim. Ancak bu hadisi bu iki adamdan sadece bir adam rivayet etmiştir. Bu durumda olan bir hadis de -her ne kadar hadisçiler-den bir cemaat tarafından makbul sayılmıyorsada- gerçekte cerhedilmiş sayılmaz. Bu hadis ayrıca mânâ bakımından da sahihtir. Çünkü henüz teslim alınmayan bir malı satmak, parayı para ile değiştirmek kabilinden olduğu için ribaya düşüren bir muameledir» demiştir.

imam Ebû Hanife'nin taşınılan ve taşınılmayan mallar arasında ayırım yapmasının sebebi de, taşınılan malın tesliminin, alıcıyı satın aldığı malı teslim almaktan alıkoymamak oluşudur.

Ölçü veya tartıyı şart koşanlara gelince: Çünkü bütün fukaha, ölçülen veya tartılan şeyin, ölçülmek veya tartılmaktan başka bir şey ile alıcının kefaletine geçmediğinde müttefiktirler. Kişinin, sorumluluğuna geçmeyen şeyi satması da -yukarıda geçtiği üzere- yasak edilmiştir. [49]

[47] Ebû Dâvûd, Buyu\ 17/70, no: 1234; Nesâî, 7/288; Dârimî, 2/253.

[48] Tayâlisî, s. 187; Beyhâkî, 5/313.

[49] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/175-177

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın