Kiralık tarlada zekât mükellefliği

7. Kiralık Tarlada Zekât Mükellefliği

İkinci mes'ele olan, kiralık tarlalardan gelen ürünlerin zekâtı, kimisi «Ekin sahibine düşer» demiştir. İmam Mâlik, İmam Şâfıi, Süfyan Sevrî, îb-nü'l-Mübârek, Ebû Sevr ve bir kitle buna kaildirler.

İmam Ebû Hanife ile tabileri ise, «Zekât, tarla sahibine düşer kiracıya bir şey gerekmez» demişlerdir.

Bu ihtilâfın sebebi, öşür tarlanın mı, ekinin mi, yoksa ikisinin de mi hakkıdır diye ihtilâf etmeleridir. Fakat ikisinin de hakkı olduğunu söyleyenler, gerçekte ikisinin hakkı olduğunu söylememişlerdir. Ancak, hem tarla, hem ekin bir şahsa ait olduğu zaman, öşürün her ikisinin de hakkı olduğunda ittifak bulunduğu için, her biri bir şahsa ait olduğunda, bu hükmün hangisine verilmesinin evlâ olduğunda ihtilâf etmişlerdir.

Cumhur, «Öşür -ekinden çıkarılması vacib olduğu için- ekinin hakkıdır», imam Ebû Hanife de, «Tarla, vücubun kaynağı olduğu için tarlanın hakkıdır» demişlerdir.

Haraca tabi olan arazinin müslümanlann eline geçtiği zaman, bu araziye haraçtan ayn, öşür de düşer mi mes'elesindeki ihtilâfa gelince: Cumhur, «Haraçtan başka, öşür de düşer» İmam Ebû Hanife ise: «Öşür düşmez» demişlerdir.

Bu ihtilâfın sebebi de -yukarıda söylediğimiz gibi- öşür, tarlanın mı, yoksa ekinin mi hakkıdır diye edilen ihtilâftır.

Eğer, «Tarlanın hakkıdır» dersek, tarlada, iki hak olan hem haraç, hem öşür toplanamaz. Yok eğer, «Ekinin hakkıdır» dersek, haraç tarlanın, öşür de ekinin hakkı olur. Bu ihtilâf da yine -yukarıda söylediğimiz gibi- haraca tabi olan arazi üzerindeki mülkiyetin eksik bir mülkiyet olmasından doğmaktadır. Bunun içindir ki ulema, haraca tabi olan arazi, satılabilir mi, satılamaz mı, diye ihtilâf etmişlerdir.

Öşüre tabi olan arazinin gayr-i müslim ekicilerin eline geçtiğinde ise, cumhur, «Ona öşür düşmez» demiştir.

İmam Ebû Hanife de, «Bir gayr-i müslim öşür arazisini satın aldığı zaman, o arazi haraç arazisine dönüşür, yani haraca tabi olur» demiştir. Bundan, İmam Ebû Hanife'nin, öşürü müslümanlann, haracı da gayr-i müslimle-rin hakkı olarak gördüğü anlaşılmaktadır. Halbuki eğer böyle olsaydı, öşür arazisi gayr-i müslimlerin eline geçtiği zaman -İmam Ebû Hanife'nin iddia ettiği üzere- nasıl öşür arazisine dönüşüyorsa, haraç arazisinin de müslümanlann eline geçtiği zaman öşür arazisine dönüşmesi gerekirdi. [11]

8. Zekât Mükellefinin Sorumluluğu

Zekât düşen mala sahip olanlara ilişkin birkaç mes'ele daha vardır ki her yerden çok, burası o' mes'eleleri anlatmaya uygundur. O mes'eleler şunlardır:

1- Kişi zekâtını çıkardıktan sonra çıkardığı zekât zayi olursa ne lâzım gelir?

2- Zekât vacib olduktan sonra ve fakat çıkarılmasına daha imkân hasıl olmamışken, malın bir kısmı zayi olursa hüküm nedir?

3- Zekât borcunu ödemeden ölen kimsenin hükmü nedir?

4- Zekâtı vacib olmuş bir ürünün satılması veya hibe edilmesi halinde zekât kime, yani satana mı, yoksa alan veya hibeyi kabul edene mi aittir? [12]

[11] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/89.

[12] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/90.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın