Âfetin oranı

3. Âfetin Oranı:

Afete uğrayan meyvanın üçtebiri ziyan görmezse, meyva afete uğramış sayılmaz. Sebzenin ise, kimisi «Üçtebirinin ziyan görmesi gerekir» kimisi «Sebzede miktar şart değildir» demiştir. Îbnu'l-Kasım «Afete uğrayan ürünün Ölçü itibarı ile üçtebirinin ziyan görmesi şarttır», Eşheb de «Kıymet itibarı iledir» demişlerdir. O halde Eşheb'e göre, ürünün kıymet itibarı ile üçtebiri ziyan görürse -ziyan gören miktar ölçü itibarı ile ürünün üçtebiri olsun, olmasın- ürünün satış bedelinden üçtebiri indirilir. Îbnu'l-Kasım'a göre ise, ölçü itibarı ile üçtebir ziyan gördüğü zaman, eğer ürünün hepsi kıymet bakımından değişmeyen aynı çeşit ise, satış bedelinden üçtebiri indirilir. Eğer kıymet bakımından değişen çeşit veyahut kuşaklar ise, o zaman, ziyan gören üçtebirin kıymeti, hepsinin kıymeti ile karşılaştırıldıktan sonra onun kaçta kaçı olursa, satış bedelinden o kadar indirim yapılır. Şu halde-îbnu'l-Kasım, ürünü hepsi kıymet bakımından aynı olduğu zaman yalnız ölçüye, değişik kıymetli çeşitler olduğu zaman ise, hem ölçü, hem kıymete itibar etmiştir.

Afet hakkında varid olan hadis âmm olduğu halde, afete uğrayan üründen belli bir miktarının ziyan görmesini şart koşan Mâlikîler «Çünkü her üründen -hasat zamanı gelinceye kadar- bir miktar gider. Eğer ziyan gören miktar belli olmazsa, o zaman alıcı -her ne kadar dili ile demiyorsa da- afeti zımnen kabul etmiş olur. Bunun için belli bir miktarın afetten zarar görmesi şarttır» diye ihticac etmişlerdir. Bu miktarın üçtebirden az olmamasının sebebi, şeriatın birçok yerlerde üçtebiri, az ile çok arasında sınır kabul etmesidir. Fukahanın cumhuruna göre ise, çokluk ve azlık için sınır ta'yini zordur. Bunun içindir ki îmam Şafiî «Eğer afetin hukukî etkisini benimsemiş olsaydım, ziyanın azı ile çoğu arasında ayırım yapmayacaktım» demiştir. Halbuki üçtebirin az ile çok arasında sınır olduğu, Peygamber Efendimiz'in vasiyyet hakkındaki, «Evet üçtebir kafidir. Üçtebir de (daha altına nazaran) çoktur» [148] hadisinde ifade edilmiştir. [149]

[148] Buharı, Vesâyâ, 5/2, no: 2742; Müslim, Vasıyyet,25/1, no: 1628.

[149] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/244-245.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın