Kuranı Kerimde Adabı Muaşeret

KUR’AN-I KERİM’DE ADÂB-I MUAŞERET VE GÖRGÜ KURALLARI

Dr. Muhlis AKAR

I- Konunun Plânı

A-Âdâb-I Muâşeret
1.Tanımı
2.Önemi
3.Kaynağı
B-Özel İlişkilerde Muâşeret Esasları
1.ALLAH Ve Resûlüyle İlişkişkilerde Âdâp
2.Karı-Koca İlişkilerinde Âdâp
a-Kadın Kocasına İtaat Etmeli
b-Aile Mahremiyetlerini Muhafaza Etmeli
c-Ailenin Sırlarını Başkalarına Anlatmamalı
d-Erkek (Koca) Helalinden Çalışıp Evin Geçimini Temin Etmeli
e-Hanımıyla Sevgi Ve Saygıya Dayanan Bir Beraberlik Sağlamalı
f-Hoş Görülü Olmalı
g-Hanımıyla Alay Etmemeli
h-Ayıp Ve Kusurlarını Araştırmamalı
3.Anne-Baba Ve Çocuklar Arasındaki İlişkilerde Âdâp
a-Sevgide Mutedil (Dengeli) Olmak
b-Çocuklarına Karşı Şefkat Ve Merhametli Olmak
c-Kız Erkek Ayırımı Yapmamak
d-Onlara İyi Bir Eğitim Ve Terbiye Vermek
e-Karı-Koca Mahremiyetlerini Çocuklarından Gizli Tutmak
f-Çocukların Anne Ve Babalarına İtaat Etmeleri
g-Onları Üzecek Söz Ve Davranışlardan Sakınmaları
h-Anne Ve Babaları Nasıl Çocuklarını Besleyip Büyüttü Ve Hayata Hazırladıysalar, Çocuklarında, Yaşlandıkları Zaman Onlara İyi Bakıp Hizmet Etmeleri
4.Öğretmen Ve Öğrenci İlişkilerinde Âdâp:
a-Öğretmen/Hoca İlmiyle Amil Olmalı
b-Öğrencisine Şefkat Ve Merhamet Göstermeli
c-Ders Anlatırken Öğrencilerin Seviyesine İnmeli
d-Sorularını Cevaplayıp, Bilmediği Konularda Susmalı
e-Öğrenci De Öğretmenine İtaat Etmeli, Onu Can Kulağı İle Dinlemeli
f-Soru Sorma Hakkını İstismar Etmemeli
h-Hocasına Karşı Mütevazi Ve Edepli Olmalı
5.Âmir-Memur, İşçi-İşveren İlişkilerinde Âdâp
(Çalışanların Uymaları Gerekli Âdâp)
a-İzin Âdâbı
b-Giriş Çıkışlarda Dikkat Edilecek Hususlar
c-Yağcılık Yapmamak
d-Yapamayacağı Göreve Talip Olmamak
e-Âmirlerine Karşı Saygılı Olmak
f-Verilen Vazifeyi En İyi Ve Verimli Bir Şekilde Yapmak
(Âmirlerin Uymaları Gerekli Adap)
a-Yönetim Hakka Ve Hukuka Uygun Olarak Yapılmalı, b-Keyfi Hareket Edilmemeli
c-Bağışlayıcı Olmalı
d-Davranışlarında Mütevazi Olmalı
e-Çalışanların Gönüllü Katılımını Sağlamak İçin, Zaman Zaman Onlarla İstişare Etmeli
f-Ararında Sevgi, Saygı Ve Barışı Hakim Kılmalı
g-Çalışanlardan Hediye Almamalı
6.Misafir Ve Misafirlik Âdâbı
(Ev Sahibinin Uymak Zorunda Olduğu Esaslar):
a-Ev Sahibinin Giyim Kuşamına Önem Vermesi
b-Misafiri Güler Yüzle Karşılayıp En Güzel Kabul Göstermesi
c-Misafirlerin Bir Müddet Yalnız Bırakılması
d-Yemeğin Takdim Şekli
e-Yemekte Misafirlerle İlgilenmek
f-Misafirlere Hizmet
g-Misafirin Uğurlanması
(Misafirin Uymak Zorunda Olduğu Esaslar):
a-Geleceği Zamanı Önceden Bildirmesi (Randevü)
b-Giyim-Kuşamına Ve Temizliğine Özen Göstermesi
c-İzinsiz Ve Selamsız Ev Sahibinin Evine Girmemesi
d-Kapıyı Çalma Şekli
e-Ziyaret Saatinin Ayarlanması
f-Sunulan Yemeği Beğenmemezlik Etmemesi
g-Evde Sağa Sola Gitmemesi Veya Gözleriyle Etrafı Teftiş Etmemesi.
7.Komşuluk İlişkilerinde Adap
8.Fakir Ve Yetimlerle İlişkilerde Adap
9.Başkalarıyla İlişkilerde Adap
10.Giyim Ve Kuşam Adabı

II- Konunun Açılımı ve İşlenişi

Konuya, adâb-ı muâşeret kavramı açıklanarak başlanabilir. Daha sonra İslâm dininin her alanda nezakete, görgü kuralarına, beşeri ilişkilere verdiği önem anlatılır. Müslüman’ın hayatın her alanında söz, fiil ve davranışlarında ölçülü ve dengeli olması gerektiği örneklerle açıklanabilir. Bu bağlamda ALLAH ve Rasûlüne karşı görev ve sorumluluklarımızı yerine getirirken uymamız gereken edep ve davranışlarımız, karı-koca İlişkilerinde, anne-baba ve çocuklar arasındaki İlişkilerde, öğretmen ve öğrenci ilişkilerinde, amir-memur, işçi-işveren ilişkilerinde, misafir ve misafirlik ilişkilerinde, komşuluk ilişkilerinde, fakir ve yetimlerle ilişkilerde, başkalarıyla ilişkilerde ve yeme, içme, giyinme ve benzeri, hayatın her alanında uyulması gereken nezaket ve görgü kuralları anlatılır. Bu konuda ilgili ayetler ve ayetlerin tefsiri ve hayata uygulanış şekli olan hadis-i şeriflerden yararlanılarak insanların anlayacakları tarzda sunum yapılır.

III- Konunun Özet Sunumu

Âdâb-ı muâşeret, insana toplum içerisinde yaşamak için gerekli olan nezaket kurallarını öğreten, insani ilişkilerde uyulacak şekil ve ölçüleri ortaya koyan ve şahsı toplum içerisinde saygı ve hürmete layık kılan davranış şekilleridir.
Bir toplumda, âdâba riâyet edilmiyorsa, orada ahlâkın varlığından söz edilemeyeceği gibi; âdâb-ı muâşeret ve ahlâka önem verilmeyen toplumlarda hukuka saygı, nizam ve intizamdan bahsetmek de mümkün değildir. Bundan dolayı, en son ve mükemmel din olan İslâm misâfirperverlikten bayram törenlerine; sosyal yardımlaşmadan, insanların birbirini sevip saymalarına; şahsi hayattan, sosyal hayatın çeşitli yönlerine varıncaya kadar cemiyet hayatında gerekli olan her türlü muâşeret esaslarını ortaya koymuştur.

IV- Konu İşlenirken Başvurulabilecek Bazı Ayetler

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
Ey iman edenler! ALLAH’ın ve Peygamberinin önüne geçmeyin. ALLAH’a karşı gelmekten sakının. Şüphesiz, ALLAH hakkıyla işitendir, hakkıyla bilendir.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَلَا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَن تَحْبَطَ أَعْمَالُكُمْ وَأَنتُمْ لَا تَشْعُرُونَ
Ey iman edenler! Seslerinizi, Peygamber’in sesinin üstüne yükseltmeyin Birbirinize bağırdığınız gibi, Peygamber’e yüksek sesle bağırmayın, yoksa siz farkına varmadan işledikleriniz boşa gider.
إِنَّ الَّذِينَ يَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَى لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِيمٌ
ALLAH’ın elçisinin huzurunda seslerini kısanlar, ALLAH’ın, gönüllerini takvâ (ALLAH’a karşı gelmekten sakınma) konusunda sınadığı kimselerdir. Onlar için bir bağışlanma ve büyük bir mükâfat vardır.
إِنَّ الَّذِينَ يُنَادُونَكَ مِنْ وَرَاء الْحُجُرَاتِ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُون
Ey Muhammed! Odaların arkasından sana bağıranların çoğu aklı ermeyen kimselerdir
وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَيْهِمْ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
Onlar, sen yanlarına çıkıncaya kadar sabretselerdi, elbette kendileri için daha iyi olurdu. ALLAH, çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِّنْ نِّسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ
" Ey iman edenler! Bir topluluk bir diğerini alaya almasın. Belki onlar kendilerinden daha iyidirler. Kadınlar da diğer kadınları alaya almasın. Belki onlar kendilerinden daha iyidirler. Birbirinizi karalamayın, birbirinizi (kötü) lakaplarla çağırmayın. İmandan sonra fasıklık ne kötü bir namdır! Kim de tövbe etmezse, işte onlar zâlimlerin ta kendileridir.”
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ
“Ey iman edenler! Zannın bir çoğundan sakının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin kusurlarını ve mahremiyetlerini araştırmayın. Birbirinizin gıybetini yapmayın. Herhangi biriniz ölü kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz! ALLAH’a karşı gelmekten sakının. Şüphesiz ALLAH tövbeyi çok kabul edendir, çok merhamet edendir.”
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَن يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَى طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاء حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَن تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَن تَنكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِن بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِندَ اللَّهِ عَظِيمًا
Ey iman edenler! Yemek için çağrılmaksızın ve yemeğin pişmesini beklemeksizin (vakitli vakitsiz) Peygamber’in evlerine girmeyin, çağrıldığınız zaman girin. Yemeği yiyince de hemen dağılın. Sohbet için beklemeyin. Çünkü bu davranışınız Peygamber’i rahatsız etmekte, fakat o sizden de çekinmektedir. ALLAH ise gerçeği söylemekten çekinmez. Peygamberin hanımlarından bir şey istediğiniz zaman perde arkasından isteyin. Böyle davranmanız hem sizin kalpleriniz ,hem de onların kalpleri için daha temizdir. ALLAH’ın Resûlüne rahatsızlık vermeniz ve kendisinden sonra hanımlarını nikahlama...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın