Kelâm Sıfatıyla İlgili Ehli Sünnetin Görüşü

Kelâm Sıfatıyla İlgili Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat’in Görüşü

Kelam ile vasfedilmek, kemal sıfatlarındandır. Bunun zıttı ise eksiklik sıfatları arasında yer alır. Nitekim Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Musa’nın kavmi onun ardından ziynet eşyalarından böğüren bir buzağı heykelini (ilah) edindiler. Onun kendileriyle konuşamadığını, onlara bir yol da gösteremediğini görmediler mi onlar." (el-A’raf, 7/148)
Buzağıya tapanlar, kâfirliklerine rağmen bu hususta Mutezile’den daha ileri derecede Allah’ı bilen kimseler imiş. Çünkü onlar Musa’ya: Senin de Rabbin konuşmuyor, demediler. Yine Yüce Allah o buzağı hakkında şöyle buyurmuştur: "Onun hiçbir sözlerine karşılık veremediğini, onlara bir zararının dokunmadığını, bir fayda da sağlayamadığını görmezler mi?" (Tâhâ, 20/89) Böylelikle buzağının söz söyleyemediğini, konuşamadığını ortaya koymanın onun ilah olamayacağına delil teşkil eden bir nakisa (eksiklik) olduğu anlaşılmaktadır.

Onların bu husustaki şüphelerinin en ileri derecesi şöyle söylemeleridir: Allah’ın konuştuğunu söylemek, Onu benzetmeye ve bir cisim sahibi olduğunu (teşbih ve tecsim) ileri sürmeye kaçınılmaz olarak götürür. O zaman onlara şöyle denilir: Bizler, Yüce Allah kendi celaline yakışan bir şekilde konuşur, dersek, onların şüpheleri de ortadan kalkmış olur. Nitekim Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Bugün Biz ağızlarına mühür vururuz ve neler kazandıklarını elleri bize söyler ve ayakları şahidlik eder." (Ya’sin, 36/65)
Biz bunların konuşacaklarına iman ederiz, ancak nasıl konuşacaklarını da bilemeyiz. Nitekim Yüce Allah’ın şu buyruğu da böyledir: "Derilerine: ‘Niçin aleyhimize şahidlik ettin?’ diyecekler. Onlar da diyecekler ki: ‘Herşeyi konuşturan Allah bizi de konuşturdu.’" (Fussilet, 41/21) Çakılların ve yemeklerin konuşması,[66] taşın selam vermesi,[67] hep bunlar ciğerden yükselen ve ağızdan çıkan ses olmaksızın, harflerin mahreçlerine dayalı olmadan meydana gelmiş şeylerdir.

İşte Tahâvî: "Keyfiyetsiz ve sözlü olarak ondan sadır olmuştur" sözleri ile buna işaret etmiştir. Yani bu söz Ondan çıkmıştır. Ancak Onun bu sözü nasıl söylediği ve bunun keyfiyeti bilinememektedir. Bu hususu: "Sözlü olarak" diyerek te’kid etmiş ve hakikati belirten bu ifadeyi bilhassa zikretmiştir. Nitekim Yüce Allah da mecaz’ı nefyeden ve hakikati ispatlayan mastarı zikrederek, Musa ile konuştuğunu te’kidli olarak şöylece ifade etmiştir: "Ve Allah Musa ile özel bir surette ve kat’î olarak konuştu." (en-Nisâ, 4/164) Şimdi söyler misiniz, hakkın ötesinde sapıklıktan başka ne vardır?

Bazıları yedi kıraat imamlarından birisi olan Ebu Amr b. el-Alâ’ya şöyle demiş: Ben senin bu buyruktaki "Allah" lafzını nasb ile (Musa, Allah ile konuştu anlamına gelecek şekilde) okumanı istiyorum. Böylelikle konuşanın Allah değil, Musa olduğu anlaşılmış olacaktır. Bunun üzerine Ebu Amr ona şu cevabı verdi: Diyelim ki ben bu âyet-i kerîme’yi senin dediğin şekilde okudum ya Yüce Allah’ın: "Musa tayin ettiğimiz vakitte gelip de Rabbi de onunla konuşunca..." (el-A’raf, 7/143) hakkında ne diyeceksin? Mutezilî ne diyeceğini şaşırdı.

[66] Buhârî 3579; Tirmizî 3633; Müsned, I, 460.

[67] Müslim 2277; Tirmizî 3634; Müsned, V, 89, 95, 105.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın