“Kur'ân, insanların topluca Allah'a ve Resulüne inanmaları­nı; [152] eskiden yapmış oldukları fenalıklardan tevbe etmelerini;  [153] günün belirli vakitlerinde namaz kılmalarını; [154] yılda bir ay oruç tutmalarını; [155] mallarının belirli bir kısmından zekat vermeleri­ni;[156] şartlarını taşıyanların hacca gitmelerini [157] Allah'a karşı kul­luk görevlerini yerine getirmelerini emretmektedir. Bu ibadetle­rin her birinin sosyolojik, psikolojik ve pedagojik yönlerinin olduğu bilinen bir gerçektir. Ancak burada biz sadece, ibadetle­rin insan ruhu için iç disiplini sağlamada önemli bir faktör olu­şunu ifade etmekle yetinmek istiyoruz.

İnsanın ikili ilişkilerde uyması gereken ahlakî kuralları "Adab-ı Muaşeret"  kavramı ile ele almıştık.   Bu konuda da

Kur'ân-ı Kerim insanlararası ilişkileri disipline eden birtakım prensipler getirmiştir. "İnsanların bir erkek ve bir dişiden yaratıldıklarını, Allah'a olan saygı (takva) ölçüsünden başka bir üstünlükleri olamayacağını";[158] "birbirleriyle alay etme­melerini, lakaplarla çağırmamalarını, su-i zandan ve gıybet­ten kaçınmalarını..",[159] Kur'ân ayetleri birer ahlakî kural ola­rak ortaya koymuştur. Aynı şekilde, gerek aile içinde odaya gi­rerken, gerekse başka evlere girişlerde izin alınması ve selam verilmesinin de doğru olacağı zikredilmektedir. [160] Uyulduğu takdirde toplumda mutluluk ve huzuru sağlayan bu kurallar ay­nı zaman da bir disiplin kuralı hüviyetindedirler. [161]

İnsanların ikili ilişkilerinde uymaları gereken hukukî kural­ları ifade eden "Muamelât" kavramı ise Kur'ânî disiplin anlayı­şının en bariz örneklerini içeren ayetlerden oluşmuştur. Bu ayetlerde göze çarpan en önemli nokta, Kur'ân'ın toplum hu­zuru ve disiplinini sağlamak için koyduğu kurallarda insan psi­kolojisini ve biyolojik varlığını daima gözönünde bulundurduğu ve insana mutlaka alternatif sunduğu gerçeğidir. Sözgelimi aile yuvası ve neslin sağlıklı bir şekilde devamının sağlanabilmesi için zina fiili yasaklanmış, zina eden veya iffetli kadınlara zina iftirasında bulunanların cezalandırılması emredilmiştir. [162] Bunun karşılığında, zinaya davet eden yollar kapatılmış [163] ve bekarla­rın evlendirilmesi hususunda insanlar teşvik edilmiştir.[164] Böy­lece neslin korunması amacıyla yasaklanan zina fiiline, kolaylaştırılan evlilik ile alternatif getirilmiştir. Yine aklın muhafaza­sı gayesiyle, sarhoş edici tüm içkiler yasaklanmış,[165] karşılığında, "sayılamayacak kadar" [166] yiyecek ve içecekler helal kılına­rak yine insanlara alternatif sunulmuştur.Bu konuda, helal kılı­nanların bir başkası tarafından haram edilmesinin mümkün olamayacağı, "Ey insanlar! Allah'ın sizler için helal kıldığı şeyleri haram kılmayınız" ayetiyle açıkça bildirilmiştir. [167]

İnsanların birbiriyle olan ticarî ilişkilerinde, ekonomiyi sar­san ve tahrîb eden faiz sistemi yasaklanarak, [168] bunun karşılı­ğında helal yoldan alış-veriş bir alternatif olarak sunulmuş, hat­ta yüksek bir ahlakî seciye olarak telakki edilebilecek, karşılığı sadece Allah'tan beklenerek borç para (karz-ı hasen) verilmesi de teşvik edilmiştir.[169] Bunun gibi, haksız yere cana kıymanın, mutlaka cezalandırılması hükmü vaz'edilmiş; [170] ancak bu konu­da iki taraflı haddi aşmaya meydan vermemek için "kısas" sistemi konulmuş [171] ve insanlara "diyet" ya da "affetmek" gibi alternatifler de sunulmuştur. [172] Bunun yanında, yetimlerin mallarını gözetmek;[173] biribirlerinin mallarını haksız yere gasbetmemek;[174] hırsızlık yapmamak;[175] rızık korkusu veya cinsi­yet ayırımı gibi sebeplerle çocukları öldürmemek; [176] fal okları vb. şans oyunlarıyla haksız kazanca tevessül etmemek; [177] Al­lah için verilen sadakaları başa kakmak suretiyle boşa çıkarma­mak; [178] borçlandıklarında, bunu yazarak tesbit etmek; [179] ve verilen sözleri yerine getirmek; [180] kendilerinden olan idarecilere (ulu'1-emr) itaat etmek; [181] iyilik ve takvada yardımlaş­mak...[182] bütün bunlar, Kur'ân'ın toplum huzurunu sağlamak ve insanları kendi menfaatlerine olan birtakım kurallarla disip­line etmek amacıyla ortaya koyduğu toplumsal prensiplerden bazılarıdır. Konuyu, insanlararası disiplini sağlamada önemli bir faktör olan adalet kavramının yer aldığı şu ayetle tamamla­mak istiyoruz: "Ey inananlar! Kendiniz, ana babanız ve ya­kınlarınız aleyhlerinde de olsa, Allah için şahid olarak ada­leti gözetiniz. İster zengin, ister fakir olsun. Allah onlara daha yakındır. Adaleti gözetmede heveslere uymayınız." [183

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın

Ey inananlar! Kendiniz, ana babanız ve ya­kınlarınız aleyhlerinde de olsa, Allah için şahid olarak ada­leti gözetiniz. İster zengin, ister fakir olsun. Allah onlara daha yakındır. Adaleti gözetmede heveslere uymayınız." [183
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın