Lokman Öyküsü

V- LOKMAN ÖYKÜSÜ

Kur'anda Lokman Öyküsü

"And olsun ki Lokman'a Allah'a şükretme hikmetini verdik. Şükreden kimse ancak kendisi için şükretmiş olur. Nankörlük eden ise, bilsin ki, Allah'ın hiçbir şeye ihtiyacı yoktur. O, övülmeye layık olandır. Lokman oğluna öğüt vererek "Oğulcuğum! Allah'a eş koşma, şüphesiz eş koşmak büyük bir zulümdür" demişti.

Biz insana, ana ve babasına karşı iyi davramasım tavsiye ettik. Annesi, onu güçsüzlükten güçsüzlüğe uğrayarak kamında taşıdı. Çocuğun sütten kesilmesi iki yıl içinde olur. Bana ve anne babana şükret diye, tavsiyede bulunduk. Dönüş ban adır.

Ey insan oğlu! Annen baban, seni bana ortak koşmaya zorlarlarsa, onlara itaat etme. Dünya işlerinde onlarla güzel geçin. Bana yönelen kimsenin yoluna uy. Sonunda dönüşünüz ban adır. O zaman, yaptıklarınızı size bildiririm.

Lokman, "Oğulcuğum! işlediğin şey, bir hardal tanesi ağırlığınca da olsa, bir kayanın içinde veya göklerde yahut yerin derinliklerinde de bulunsa, Allah onu getirip meydana koyar. Şüphesiz Allah latiftir, haberdardır.

Oğulcuğum! Namazı kıl, uygun olanı söyle ve kötü olanı önle, başına gelene sabret, şüphesiz bunlar, azmedilmeye değer işlerdir.İnsanları küçümseyip yüz çevirme, yer yüzünde böbürlenerek yürüme, Allah kendini beğenip Öğünen hiçbir kimseyi sevmez. Yürüyüşünde doğal ol, sesini kıs, seslerin en çirkini şüphesiz eşeklerin sesidir, 'dedi"[164]

Öykü İle İlgili İsrailiyat Bilgiler:

Her zaman yaptıkları gibi öncekilerden çok kişi Lokman öyküsü ile ilgüi mitoloji ve israiliyat haberlere dalmışlar, onlardan görüşler ve ayrıntılar aktarmışlar ve bilgiler vermişlerdir. Lokman'a birtakım sözler, olaylar, işler ve nitelikler nisbet etmişlerdir.

Biz kabul etmek ve kullanmak için değil, insanları sadece sakındırmak için o söylenenlerin bir özetini vereceğiz. Suyuti, ed-Durru'1-Mensur kitabında şunları anlatır:

"Lokman, Habeşistanlı bir köle imiş, marangozmuş, kısa boylu, basık burunlu, kalın dudaklı, düz tabanlı imiş, Allah kendisine hikmet vermiş, ama peygamber yapmamış, Habeşistan ve Sudan'ın seçkinlerindenmiş, bu seçkinler üç kişi olup Lokman,Necaşi, Bilali Habeşi imişler.

Denildiğine göre Allah, Lokman'a hikmet ve peygamberlikten birini seçmesini söylemiş, o da peygamberlik yerine hikmeti seçmiş, uyurken Cebrail kendisine gelmiş ve üstüne hikmeti saçmış, o günden sonra bütün sözleri artık hikmet olmuş. Rabbin tercih serbestisi verdiği halde, hikmeti peygamberliğe nasıl tercih ettin? diye sorulunca, şöyle demiş: Beni ululazim peygamberlerinden yapsaydı, onu yerine getirmeyi ve başarmayı umardım, ama beni tercihte serbest bırakınca, peygamberlik konusunda zayıf kalmaktan korktum, onun için hikmet bana daha sevimli geldi.

Yine denildiğine göre, Azer'in soyundanmış, bin yıl yaşamış, Hz. Dâvûd'dan sonra insanlara fetva verirmiş, Dâvûd peygamber olunca, Lokman fetva vermeyi bırakmış, Madem ki fetva verecek biri geldi, artık fetva vermeyi bıraktım, demiş.

Yine denildiğine göre.israiloğullannda yargıçlık yapmış ve Hz. Dâvûd'dan önce halife diye anılmış ve şöyle denilmiş: Ey Lokman! Allah'ın, seni insanları hak ile yöneten bir halife yapmasını ister misin?

"Rabbim bana emrederse, kabul ederim, böyle bir şey yaparsa, bana yardım edeceğini, öğreteceğini, koruyacağını biliyorum, ama rabbim beni serbest bırakırsa, olmak istemem ve başıma bela almam" demiş.

Bunun üzerine melekler: Niçin ey lokman? demişler. O da şöyle cevap vermiş: Çünkü devlet başkanının yeri çok zor ve bulanıktır, her yandan kendisini zulüm kuşatır, ya destek görür veya yalnız kalır. İsabet ederse, gemisini kurtaran kaptan olur, yanlış yaparsa, cennetin yolunu kaybeder, Dünyada zelil olarak kalması, gözden düşen bir meşhur olmasından daha iyidir. Kim ahiret yerine dünyayı tercih ederse, dünyayı da elde edemez, ahireti de kazanamaz.

Melekler, güzel mantığı karşısında hayret etmişler, ondan sonra bir uyumuş, uykusunda hikmete batırılmış, uyanınca serapa hikmet konuşmuş. Ondan sonra Hz. Davud'a hilafet verilince, kabul etmiş ve Lokman'ın koştuğu gibi şart koşmamış, günaha batmış, ama Allah kendisini bağışlamış. Lokman bilgi ve hikmetiyfe onu desteklemiş, bunun üzerine Hz. Dâvûd: Ne mutlu sana lokman! Sana hikmet verildi ve bel adan kurtuldun, Davud'a hilafet verildi, başına fitne ve günah aldı, demiş.

. Yine denildiğine göre, efendisinin yanında en değersiz bir köle imiş, ondan rivayet edilen ilk hikmet şu olmuş: Efendisiyle beraber bulunduğu bir sır ada, efendisi tuvaletini yapmak için tuvalete girmiş ve uzun süre kalmış, bunun üzerine Lokman ona şöyle seslenmiş: Tuvalette fazla oturmak ciğeri yorar, basura sebep olur, ateş başa yükselir, az otur ve çık. Sonra efendisi çıkmış ve tuvaletin kapısına bu sözleri yazıp asmış.

Bir gün efendisi sarhoş olmuş ve yanındakilerle gölün bütün suyunu içmek üzere bahse girmiş, sarhoşluğu gidince, ne yaptığını anlamış, Lokman'ı çağırmış ve "Seni bunun için barındırıyordum, o adamları topla"demişs onlar: toplayınca, kendisi ile hangi şey üzerine bahse girdiniz? demiş, bu gölün suyunu içmesi üzerine bahse girdik, demişler. Bunun üzerine,"Gölde "suyun içinde yabancı cisimler var, suyu içmesi için o cisimleri ayırın" demiş, o cisimleri nasıl ayırabiliriz? demeleri üzerine, o da "Yabancı cisimlerle beraber suyu nasıl içebilir?" demiş ve efendisini kurtarmış.

Yine denildiğine göre, Lokman'a verilenler, ailesi, malı, çocuk, soyu veya özelliği sebebiyle değil, suskun, çok düşünen, derin görüşlü olduğu için verilmiştir. Gündüz hiç uyumamış, öksürdüğünü, yere tükürdüğünü, büyük veya küçük abdest bozduğunu kimse görmemiş, yıkanmamış, gevezelik etmemiş, gülmemiş, tekrar etmesi istenen bir kelime olmazsa söylediğini tekrar etmemiştir. Evlenmiş, çocukları olmuş, ölmüşler ama onlara az da olsa ağlamamış. Düşünüp taşınmak, ibret ve ders almak için devlet başkanının ve bilginlerin yanma gidip gelirmiş.

Yine denildiğine göre, başkalarıyla beraber oturan Lokman'in yanından bir adam geçmiş ve ona "Falanadamın kölesi değil misin?"demiş, evet deyince, "Falan dağın . yanında hayvan otlatan kişi değil misin?"demiş, evet deyince, "Bu duruma nasıl geldin?" demiş, o da Allah'tan korkarak, yalan söylemiyerek, emaneti gözeterek ve beni ilgilendirmeyen şeyleri ağzıma almayarak, demiştir."[165]

Şüphesiz bu söylenenler bizi ilgilendirmez. Bunların Lokman'a ait olduğunu da söylemiyoruz. Çünkü Rasuîllahın sahih hadislerinde böyle bir şey belirtilmemiştir.

Ona' ait olmadığını da söylemiyoruz. Meydana gelebileceği için onun başından böyle şeylerin geçmediğini de söylemiyoruz. En sağlam yol, kabul veya red etmemektir. Özelillke bilgi olarak bir yararı olmadığı ve yararlı bir işe dayanak oluşturmayacağını, âyetleri anlamanın onlara bağlı bulunm adığını belirterek kabul veya red etmemek en güvenli yoldur.

Kur'an ve sahih hadislerin bir şey söylemediği konularda susmayı tercih ediyoruz. Öncekilerin öyküleriyle ilgili bu iki kaynaktan farklı şeyler söyleyenlerden sakındırıyoruz ve o tür şeyleri sakındırma amacı dışında belirtmeyi caiz görmüyoruz.[166]

[164] Lokman, 12-19 Dr. Salâh Abdülfettah Hâlidî, (Çeviren: Ahmet Sarıkaya), Kur'an Öyküleri, Kitap Dünyası Yayınları, (2.Baskı) Konya 2005: III/142-143.

[165] Suyuti, ed-Durrul-Mensur,6/509-512

[166] Dr. Salâh Abdülfettah Hâlidî, (Çeviren: Ahmet Sarıkaya), Kur'an Öyküleri, Kitap Dünyası Yayınları,

(2.Baskı) Konya 2005: III/143-146.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın