el Akk usulut tefsir ve kavaiduhu

2- Halid Abdürrahman el-Akk-Usulu't-Tefsir ve Kavaiduhu:

Kitap, 1968 yılında tashihten geçtiğine göre 1960'larda yazıldığı anlaşılmaktadır. Şam Genel Fetva İdaresi'nde müderris olan eş-Şeyh Halid Abdurrahman el-Akk tarafından bin dokuzyüz altmışlarda yazıldığı musahhihin sunuşundan anlaşılmaktadır.[254] 1986'da ikinci baskısı yapılan eser fihristlerle beraber 496 sayfadan oluşmaktadır.

Kitap, mukkaddime ve çalışmanın planından sonra altı kısımdan oluşur. Birinci kısım (s.27-72) altı bahisten oluşur. Bu bahislerde müellif, usulut-tefsir'in tarifini, tefsirdeki yerini, doğuşunu, kaidelerini, vahyi, Ulumu'l-Kur'ân ile tefsirin ilişkisini tefsir ilminin beslendiği kaynakları, tefsirin çeşitlerini, Kur'ân'ın tarihini ve te'vil ile tefsir arasındaki farkları, mütekellimin ve selefe göre te'vili, usulcülere göre te'vilin gelişmesini, şartlarını ve çeşitlerini, müfessirin amacını, Kur'ân kıssalarını tanımanın faydalarını ve tefsir ile kıssaların ilişkisini kaydeder.

İkinci kısım (s.77-261) bir giriş ve iki fasıldan oluşur. Girişte şu hususlara yer verilmektedir: En iyi tefsir yolları, müfessirin takip etmesi zorunlu olan metod, tefsirlerde ihtilaf sebepleri, müfessirin bazı ilimlerde uzman olmasının gerekliliği, tefsirdeki problemlerin çözüm yolları ve nüzul sebeblerinin tefsirdeki yeri.

Üç bahisten oluşan birinci fasılda yazar, şu konuları incelemektedir: Tefsirde naklî metod, naklî tefsirin tarifi, değeri, kaynakları, me'sur tefsirin gelişmesi, nebevî tefsir metodu, Sünnet ve Kur'ân'ın ilişki boyutu, bu ilişkilerin yenilenmesi, naklî tefsirin şartları ve kuralları, tefsirde luğavî metod, Arap dili ve Kur'ân ilişkisi, sahabenin tefsir metodu, Arap şiirinin rivayeti, lüğavî tefsirin kaideleri, Kur'ân'da garip lafızlar, lügat ve Kur'ân müfredlerinin tefsir ilişkisi, nahiv ve i'rabın tefsirdeki değeri ve Kur'ân i'rabının metodu.

Beş bahisten oluşan ikinci fasıl aklî ve içtihadı tefsir metoduna dairdir.

Bu fasılda yazar, sırasıyla şu konuları irdelemeye çalışır: Aklî tefsirin tanımı, alimlerin ona karşı tutumu, aralarındaki ihtilafın mahiyeti, aklî metodun tefsirdeki boyutu, aklî tefsirde istenen içtihad ve onun alanı, tefsirle ilişkisi ve kaideleri, müffessirin şartları ve adabı, işarî tefsirin tanımı, çeşitleri, meşruiyet ve şartları, Sufî-İşarî tefsir ve şartları, kevnî bazı âyetlerle ilgili ilmî-işarî tefsir, alimlerin bu tefsirin cevazıyla ilgili görüşleri, aklî tefsirin sakıncaları, tefsirde bazı inhirafların ortaya çıkması, müteşabih âyetlerin tefsirinde kelamı ve felsefi metodun aşırılığı, tefsirde sufî-felsefî metodun inhirafı, siyasî tefsirin inhirafı, tefsirde yenilik peşinde olanların inhirafı, israiliyyat ve bunların tefsirde bıraktıkları kötü tesir. Üç fasıldan teşekkül eden üçüncü kısım (265-318), tefsir kaidelerine dairdir. Bu kısımda garip, muarreb[255], eş anlamlı, fasl-vasıl, îcaz-itnab, istiare-teşbih, hakikat-mecaz, tasrih-kinaye, ta'riz, Kur'ân'ın muhkem ve müteşabihi, nasih ve mensuhu, Kur'ân i'cazı, hitap çeşitleri ve Kur'ân'da geçen soru cevap şekilleri.

Yine üç fasıldan oluşan dördüncü kısım (321-371) Kur'ân lafızlarının açıklık-kapalılık durumunda olan tefsir kaidelerine dairdir. Burada şu mevzulara yer verilmiştir: Açık delaletle ilgili bahisler: Zahir, nass, müfesser-muhkem. Kapalı delaletle ilgili bahisler: Hafy, müşkil, mücmel, müteşabih, lafızların hükümleri ifade etmesi ve ilgili bahisler, delaletü'l-ibare, delaletül-işare, delaletü'n-nas ve delalctü'l-iktiza.

Üç fasıldan meydana gelen beşinci kısım (375-411), Kur'ân lafızlarının şumullü bir anlam taşıdıkları takdirde ortaya çıkan tefsir kaidelerine dairdir. Bu kısımda ammın tahsisi, çeşitleri, sayılı mânâsı olan lafızların varlığının sebepleri ve delaleti, hassın delaleti çeşitleri ve bu çeşitlerin delaletleri incelenmektedir.

Üç fasıldan oluşan son kısım (417-475) ise, Kur'ânî lafızların bazı kurallarına dairdir. Sırasıyla şu konular incelenmiştir: Lehçeler-kıraetler, Kur'ân'ın kaç harf (lehçe) üzere nazil olduğu, Yedi harf meselesi, mütevatir kıraetlerle yedi harf ilişkisi, kıraat ilmi ve ilgili konular, sened yönünden kıraatin çeşitleri, kıraatin tedvini ve ravileriyle meşhur oluşunun sebepleri, resm-i osmanî ve Kur'ân'ın noktalaması, Kur'ân'ın yazıldığı lehçe ve yazı türü, osmanî mushafın noktalanma ve harekelenmesi, Kur'ân'ın tercümesi, tercümenin mânâsı, sebepleri, harfî tercüme, Kur'ân mânâlarının tercümesinin Kur'ân olmadığı, tercümenin şart ve kuralları, Kur'ân'ın yabancı dillere tercümesinin önemi ve tehlikesi.

Yazar bütün bu konuları sade ve akıcı bir dille anlatır. Ayrıca ileri sürdüğü hususları da alimlerden ve ilgili kaynaklardan nakillerle desteklemeye çalışır. Kısaca kitap, ilim çevrelerinin istifade edebileceği kalite ve kapasitededir.[256]

[254] Bkz. el-Akk, Halid Abdurrahman. Usulu't-Tefsiri ve Kavaiduhu, Beyrut, 1986, s. 7.

[255] Muarreb: Başka dilden Arapçaya geçirilerek Arapçalaşan kelime.

[256] Doç. Dr. Halil Çiçek, 20. Asırda Kur’an İlimleri Çalışmaları, Timaş Yayınları: 106-108.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın