El - Hansa 25 Ağustos 1327-1911

El - Hansa 25 Ağustos 1327-1911

El-Hansa´ arabın en büyük şairelerinden, daha doğrusu en büyük şairlerindendir. Muhdarimiyyat´dandır, yani hem devr-i cahiliyeti idrak etmiş, hem de asrı saadete yetişmiştir [48]. Ümmülmü´minin [49] hasreti Ayşe (Radiyallahu anha) Hansa´a pek iltifat buyururlar; bu ateşzeban kadının kardeşleri hakkındaki müthiş mersiyelerini kendisine inşad ettirerek dinlerlermiş.

Meşhur Cerir muasırlarının, seleflerinin şiirini tenkid ederken, nöbet Hansa´a gelince susarnıış. “Neye sustun?” sualine karşı da: “O kadının şiirleri hakkında mütalea yürütmek benim haddimin pek fevkindedir.” der imiş.

Sıratı Müstakim sayfalarında sırası düştükçe udebayı arabın eserlerini gücümüz yettiği kadar tercüme etmek istiyoruz. înşal-lah ozaman Hansa´nın mersiyelerini de naklederiz. Yalnız bu büyük kadının Suki Ukâzda hazreti Hassan ile geçirdiği bir vak´ayı şimdiden söyleyeceğiz.

Sevgili karilerimizin malûmudur ki, Suki Ukâz bir belagat sergisi, bir şiir sergisi idi. Arabın maruf, gayrı maruf, erkek, kadın ne kadar şuarası, üdebasi, hutabası varsa oraya gelerek, eserlerini okurlar; hakem intihab olunan bir münekıdin nazarı tenkidine arz ederlerdi.

Bir gün El-Hansa´ Suki Ukâza gelerek şiirlerini okudu. Ozaman hakem meşhur Nabîğai Zubyanî idi. Hansa´yı can kulağiyle dinledikten sonra “ikincisin. Eğer senden evvel şu kör şair gelmiş olmasaydı, seni birinci çıkarırdım” dedi. Nabîğa´ınn birinci çıkardığı şair A´şo idi.

O sırada Hassan da orada bulunuyordu. El-Hansa´nın mazhar olduğu mertebeyi kıskandı. Nabiğaya itiraza kalkıştı. Nabiğa “sana bu cevap versin. Ben uğraşamam” dîye Hansa´yı gösterdi. Hansa´ hazreti Hassan´e bakarak:

“En metin şiirin hangisi ise onu oka da dinleyeyim bakayım....” dedi. Hassan derhal

Lenel cefenatul-gurru yelma´ne bidduha;

Ve esyafuna min necdetin yakturan dema [50].

Matlaı ile başlayan neşide-i hamaseti inşad etti. Malûmdur ki; araplar en çok semahatleriyle, bir de secaatleriyle fahrederler. Hiciv edecekleri adamı da pintilikle, korkaklıkla batırırlar. Hassan da kabilesinin mefahirini tâdad eden bu şiirine o suretle başlamıştı. Matla´ “bizim sabahleyin parıl parıl parlayan beyaz tencerelerimiz var, kılıçlarımız kemal-i necdetimizden kan damlalarına mizab oluyor.” mealindedir.

Hansa´, şiiri baştan aşağı dinledi. Evvelâ şu matla* beytini alarak dedi ki:

“Kuzum, kabileni methetmek istemişsin; fakat bir beyitte yedi yerde düşmüşsün! Bizim beyaz tencerelerimiz var demek için “cefenatul gucr” diyorsun. Bilmiyor musun cefenat kelimesi killet (azlık) gösterir. Demek sizin nihayet üç tencereniz varmış. Sen bunu cefenat demeyecektin. Cifan diyecektin. Çünkü bu şekil kesret (çokluk) gösterir. Sonra beyazlığı da vazıh bir surette gösteremiyorsun: Evet gurr kelimesi gurreden gelir ki nihayet beyaz bir leke demektir. Sen burada gurr lâfzi yerine biyd kelimesini kullanacaktın. Gelelim yelmain´eye. Lemean, nisbetle okada şiddetli olmayan ziyanın zaman zaman zuhuru demektir. Demek sizin tencereleriniz zaman zaman parlıyor; hem sönük bir nur ile parlıyor. Evet, burada işrak maddesini kullanarak yüşrikno diyecektin. O zaman hem tencereleriniz alabildiğine parlayacak, hem mütemadiyen parlayacaktı. Gelelim bidduha´ye. Bir kere gündüzün tencerenin parlaklığı göze çarpmaz; saniyen mihmanperverlik samahat nokta-i nazarından gece parlayan tencere, gündüz kaynayan tencereden daha hoş olur. Onun için sen de tencereleri gece kaynatacak, yani bidduca yerine bidduca diyecektin. Ve Esyafuna da tıpkı cefenat gibi killet gösteriyor. Sizin koca kabilenizin topu topu üç kılıcı mı var! Tabu, değil. O halde esyaf yerine suyuf diyecektin. Yaktur´u kelimesi de zayıf: Kılıçların ucundan kan damlaması bir şey değil. Buradan kan damlayamayacak, belki seyelân edecek idi. O halde yaktnrne yerine yesilne diyecektin. dem´ kelimesi de bir çok kanlar göstermek lâzım geleceği için duna şeklinde olacaktı...”

Daha, matla´ beytine ait tenkidatını dinlemekle, zavallı Hassan da alt tarafını istimaa mecal kalmadı. Oradan çekilip gitti.

Geçenlerde resail-i mevkutenin birinde “araplar şiiri kasden mevzun ve mukaffa söylenen kelâm´ diye tarif ederlermiş.” tarzında bir rivayet gördüm. Ravi bu malûmatı başka birinden aldığını da söylüyordu. Böyle ariyet ilim ile bahsa karışmak caiz inidir bilmem ki! Vak´ıa münekkidîn-i arabın vezin kafiye saktatını ihtar ettiklerini gördük; lakin mahza ahenginden, kafiyenin düzgünlüğünden dolayı bir nazmı sırfı şiir derecesine çıkardıklarını hiç görmedik. Hanya´dan naklen yazdığımız şu sözler müddeiyatımızı isbat edebilir sanırız. [51]
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın