Sünnî-Şîî ittifakına doğru

SÜNNÎ-ŞÎÎ İTTİFAKINA DOĞRU

Ebu'l-Berekât es-Süveydî

Sunuş:

Bu yazı, es-Süveydî diye tanınan Ebu'l-Berekât Abdullah Efendi b. Huseyn el-Bağdâdî'ye ait bir risalenin tercümesidir. Süveydî, Osmanlılar devrinin Irak âlimlerinden olup aklî ve naklî ilimleri tahsil ve tedris etmiş, hadis, edebiyat, dil ve tarih konularında eserler vermiştir. Hicrî 1174, milâdî 1761 yılında Bağdad'da vefat etmiştir.

Tercümesini sunduğumuz risale, müellifin, «en-Nefhatu'1-miskiyye fî'r-nhleti'1-Mekkiyye» adlı seyahatnamesinden alınmış ve ayrı basılmış bir parçadır Risalenin adı «el-Huce-cu'l^kat'ıyye li't-tifâkı'1-fîrakı'l-îslâmiyyedır.

Risale, bizim ricamız üzerine, Mustafa Çağrıcı tarafından tercüme edilmiş ve NESİL Aylık Fikir Dergisinde yayınlanmıştır (Yıl, 1979, sayı, 10, s. 33-48), Tercüme için asıl kabul edilen metin Mısır, Matbaatu's-saâde, 1323 (1-29 sayfa) baskısıdır. Risalenin başka baskıları da vardır. «Mu'temeru'n-Necef» kitabında da hulâsa olarak yer almıştır (Tab'u's-selef). Yazıdaki başlıklar ve dipnotları mütercim tarafından ilâve ediîmşitir. [1]

Rahman Ve Rahim Allah'ın Adıyla

Hamd, âlemlerin Rabbı Allah'a... Salât ve selam, Allah Elçisi, resuller ve nebiler hâtemi, efendimiz Muhammed'e ve onun aziz ve temiz âl u ashabına...

Allah Tealâ, yüce dine hizmet etmek, bid'at ve fesat ehlini hezimete uğratmak imkânını bana bahşedince, beni bu meramıma ulaştırdığı, İslâm camisaının ıslahına muvaffak kıldığı, Hakkı benim elimle İcra ettiği, bâtılın ateşini benim mubahasemle söndürdüğü için; Sahabeye söven, onları küfürle itham eden, fazilet ve hilafetin (diğerlerinden önce) Alî b. Ebi Tâlib'e ait olduğunu iddia eden, müt'a nikâhını ve (çıplak) ayak üzerine mesh yapılmasını caiz gören ve bunlara benzer, herkesin bilip duyduğu bir takım bid'atlar, çirkin ve sapık düşünceler taşıyan Şia'yı, bütün bunlardan vazgeçirme başarısını bana lütfettiği için Allah'a bir şükür ifadesi olarak Beytullah'ı ziyarete karar verdim.Hadisenin mahiyeti kısaca şöyle : [2]

Osmanlı-İran Münasebetleri Ve Nadir Şah:

Şah Hüseyin'in, Afganlılar tarafından öldürülmesiyle, Acem ülkesi parçalandı; Afganlılar, (1135/1723'de) ülkenin başkenti İsfahan'ı, Osmanlılar (Allah güçlerini artırsın) da diğer frazı beldeleri ele geçirmişlerdi.[3] Şah Hüseyin'in oğlu Tahmasb, intikam almak ve zilletten kurtulmak üzere harekete geçti. Etrafında yığınla halk toplandı. Onun tarafına geçenler arasında, kendisinden bahsedeceğimiz Nadir Şah da vardı.

Ne var ki Tahmasb, şaraba düşkün olduğu için halkın sıkıntılarını pek düşünmez, umursamazdı. İşte bu yüzden Na'dir, Tahmasba yaklaşmaya çalıştı. Sonunda Tahmasb'ın güvenilir adamı oldu ve Tahmasb, devletin bütün işlerini ona bıraktı[4].

İşte bu Nadir denen zat, kaybedilmiş toprakları kurtarmaya koyuldu. Afganistan'dan İsfahan'ı aldı ve onları darma-dağın etti. Kendisine «Tahmasb Kulu» lakabı verildi ki, «Tahmasb'ın kölesi» demektir. Bu lakap, asıl adı unutulacak kadar şöhret buldu.

Tahmasb kulu (Nadir Şah) Osmanlıların zaptettikleri toprakları kurtarma faaliyetine girişti. Büyük bir ordu ile Bağdad'ı kuşatmak üzere harekete geçti. O sırada Bağdad valisi, kendisi de babası

merhum Hasan Paşa gibi vezir olan. Osmanlı Devletinin kuvvet timsali, büyük vezir Ahmed Paşa idi, Ahmed Paşa, bu harici düşmanla savaşa memur edilmemiş, sadece kalenin dahili nizamını temin için görevlendirilmişti. Birinin serpuşu sur dışına düşse, onu almak için dahi dışarı çıkılmazdı.

Ahmed Paşanın maiyyetinde güvenlik için üç vezir daha bulunuyordu : Kara Mustafa Paşa, Sarı Mustafa Paşa ve Hamaloğlu Ahmed Paşa.

Tahmasb kulu denen azgın, sekiz ay boyunca Bağdad'ı muhasara altında tuttu. İçeride erzak tükendi; atları, eşekleri, hatta kedi ve köpekleri yemek zorunda kaldılar. Tam bu sırada Allah bu adamı Bağ-dad'dan uzaklaştırdı ve şehri ondan kurtardı (1146/1733). Şöyle ki: Osmanlılar, Nadir Şah'a karşı bir ordu teçhiz ettiler. Ordu kumandanı Vezir Topal Osman Paşa idi. Kumandan Bağdad'a doğru harekete geçti. Nadir Şah'ın maiyyetindeki Acem ordusunu yenip hezimete uğrattı. Ne var ki, şiddetli bir çarpışmadan, hezimet ve yenilgiden sonra Tahmasb Kulu, İkinci defa Bağdad'ı kuşattı. Vali, yine Vezir Ahmed Paşa idi ve Allah yine Bağdad'ı ondan korudu.

Bundan sonra Tahmasb Kulu (Nadir Şah) Rum (Anadolu) tarafına, Erzen-i Rum (Erzurum)a yöneldi ise de, başarı sağlayamadı. Mogan sahrasına vardığında, kendisinin hazırladığı bir planla Acemler, saltanat hususunda ona bey'at ettiler. Bey'at tarihî (ebced hesabiyle) «el-Hayru fi mâ vakaa (hayırlısı vaki olandır)» ibaresinin düştüğü 1137[5] dir. Ancak, bey'atten memnun olmayanlar, bu ifadeyi değiştirmişler ve «Lâ hayra fi mâ vakaa (bu hadisede hayır yoktur.)» demişlerdir ki, bu ifade de ayni tarihi gösterir.

Bu bey'atten sonra Nadir Şah Hind tarafına yöneldi. Bir Hind eyaleti olan Abad-Kürsi'ye ulaşıncaya kadar Hind topraklarında ilerlemeyi sürdürdü. Uzun süren bir kuşatmadan sonra şehri ele geçirdi. Şehrin sultanı Şah Muhammed'le bir anlaşma yaparak, Hindistandan hesabi kitabı yapılamayacak kadar mal aldı. Ayrıca, Muhammed Şah'a, her yıl hazinesine belli sayı ve cinslerde mal göndermesini kabul ettirdi.

Hindistan'dan Türkistan'a geçerek Belh ve Buhara şehirlerini istila etti. Velhasıl, Afganistan ve Türkistan'la beraber İranın tamamı onun hakimiyetine girdi. Acemler, şah Muhammed'e varıncaya kadar Hindlilerin de onun saltanatını kabul ettiklerini, Şah Muhammed'in, onun vekili olduğunu ve işte bu yüzden Tahmasb kulu (Nadir Şah) nun, kendisine «şehinşah» unvanını taktığını, sadece bu isimle anılmasını istediğini ve bunun dışında bir adla kendisini ananları cezalandırdığını söylerler.

Nadir Şah, Hindistan'dan sonra, Lezgileri itaat altına almak kas-dıyle Dağıstan yönünde harekete geçti. Dört yılını bu topraklarda geçirdi İse de bu seferde, ne bir maddi fayda ve ne de bir tek Le'zgi'nln dahi itaatini sağlayamadı.

Bu müddet zarfında Osmanlı Devletine sefirler ve elçiler göndermekten de geri durmadı : Kâh Ruha (Urfa)dan Abâdan'a kadar olan bölgeyi istiyor; Timur'un zapdetmiş olduğu bu toprakların, miras yoluyla kendi mülkü olduğunu, dolayısiyle kendisinin bu toprakların varisi olduğunu savunuyor; Osmanfılann, Şîîlerîn bağlı bulundukları mezhebin hak olduğunu, çünki bunun, Cafer-i ^adık'ın mezhebi olduğunu ve İslâmî mezheplerin beş olduğunu tasdik etmelerini; bu mezhep için de Ka'be'de bir rükün olmasını; Zübeyde yoluyla kendisinin hacca gitmesini ve bu yoldaki konaklama yerlerini ve kuyuları ıslah etmesini; kendisinin hac emiri olmasını; şayet kendisi Irak yoluyla hacca giderse, o zaman da kendi adına birinin, (delil olarak) hacıla-n götürüp getirmesini istiyor; bazen de bu isteklerinin bir kısmından vaz geçerek bir kısmında direniyordu.

Nedir Sah yer yüzünde fesat için çalışır dururdu. O kadar ki. Irak topraklarının büyük bir bölümünü harabeye çevirdi. 1156 yılına kadar buralarda çöküntü hüküm sürdü. Ardı arkası kesilmez süvariler, çekirge sürüsü gibi askerlerle Arap Irak'ına doğru yürüdü. Or-dusung bu topraklara yaydı. Bağciad'ın kuşatılması için 70.000 asker ayırdı. Basra'yı kuşatmak üzere de 90.000 kadar asker gönderdi. Altı ay süresince bizi muhasara altında tuttu. Ancak Basra halkı, topT tüfek ve bombalarla onlara karşı koydular. Bağdad'a. gelince, Nadir Şah'ın ordusu, EJağeJad kalesine bir fersah mesafede durdu ki bu, yalnızca pağdad valisi büyük vezir Ahmed Paşa'nın bir planıyle oldu (1146/1734), Allah Teala başarısını devamlı kılsın! Nadir Şah ve askerlerinden hayatta kalanlar Şehrizûr'a yöneldiler. Buradakiler onun hakimiyetini kabul ettiler; Kürt ve Arap aşiretleri de ayni şeyi yaptılar.

Daha sonra Nadir Şah Kerkük kalesine giderek burayı sekiz gün muhasara altında tuttu. Bu süre içinde 20.000 top ve bir o kadar da bomba ile kaleyi dövdü. Kaledekiler teslim oldu ve ona boyun eğdiler. Sonra Erbii'e yöneldi; buradakiler de teslim oldular. Maiy-yetinde 20.000 civarında asker olduğu halde Musul üzerine yürüdü. Fakat yedi gün zarfında 40.000 top, ayni sayıda da bomba kullanılmasına rağmen, Musul'lular, her şeyi Ulu Allah'a havale ederek direndiler. Nadir Şah, lağımlar kazdırdı, barut ve mermilerle doldurarak ateşledi ise de bir netice elde edemedi. Musul'dan bir fayda sağlayamayacağını anlayarak oradan tekrar Bağdad'g yöneldi. Musa b. Cafer (Musa Kâzım) efendimizin kasabasına vardı; Musa'yı ve Muhammed Cevad'ı ziyaret etti. Kayıkla Dicle'yi geçerek İmam Ebu Hanife'yi de ziyaret etti.

Bu sırada Nadir Şah ile Vezir Ahmed Paşa arasındaki elçi trafiği de devam etti. Ta ki Nadir Şah, Şia mezhebinin hak olduğunun ve bunun Cafer-i Sadik'ın mezhebi olduğunun kabul edilmesi şeklindeki isteğinden vaz geçinceye kadar...

Bu arada, İmam Ali b. Ebi Talib'in kabrini ziyaret etmek ve altından yapılmasını emrettiği kubbeyi görmek üzere Necef'e gitti. [6]

Bir Tartışmanın Hikâyesi :

İşte tam bu sırada ben, Şevval ayının 20'sinde (H. 1148) bir pazar günü akşama doğru evimde oturmaktaydım ki Vezir Ahmed Paşanın elçisi geldi. Vezir beni huzuruna çağınyordu. Akşam namazından sonra gittim; hükümet dairesine girdim. Ya...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın