IV- Diğer İslâm Ülkelerindeki Çalışmalar A. Abdu'laziz MİLÎCÎ'nin, çocuk ve gençlerin dinî gelişimini konu alan araştırması (Tatavvuru'ş-Şuurı'd-Dinî inde'l-Tıflı ve'1-Mürâhik, Dârû'l-Maarif, Mısır-1955), Arap ülkelerinde bilimsel Din Psikolojisinin öncüsü olarak karşımıza çıkmaktadır. Araştırmacının Londra Üniversitesi'nde hazırlamış olduğu doktora çalışması olan bu eser, Mısır'da müslüman ve hıristiyan çocuk ve gençlere uygulanan bir anket çalışmasına dayanmaktadır. Yorum ve değerlendirmelerde psikanalitik bakış açısının hâkim olduğu görülmektedir.
Kur'ân âyetlerinin psikolojik bakış açısıyla incelenmesi ve yorumlanması birçok müellifin ortak ilgi alanını oluşturmaktadır. Bunlar arasında, Abdu'l vahhâb Hamûde (el-Kur'ân ve Îlmü'n-Nefs, Kahire-1962), Muhammed Kutub (Dırâsât fi'n-Nefsi'l-însâniyye, Beyrut-1979), Muhammed Osman Necati (el-Kur'ân ve Îlmü'n-Nefs, 3. bs., Beyrut-Kahire-1987) gibi isimlerin çalışmaları ilk plânda göze çarpmaktadır.
Bunun yanında, “İslâm Psikolojisi” başlığı altında yayınlanmış bulunan bazı eserler de görülmektedir. Hasan Muhammed eş-Şerkâvî (Nahve İlm-i Nefs İslâmî, İskenderiye, 3. bas., 1984) ve Maruf Zerîk (İlmü'n-Nefs el-lslâmî, Dâru'l-Maarife, Dımeşk-1989) gibi yazarların çalışmaları, psikolojinin çeşitli konu ve kavramlarını islâmi bakış açısı ile yorumlamayı deneyen ürünlerdir. Aynı nitelikte bir tür çalışma konusu da, islâmi değerlerin ruh sağlığı üzerindeki olumlu etkileridir. Son yıllarda bu konu üzerine eğilen yazarlar vardır. Adnan eş-Şerif (Min İlmi'n-Nefsi'1-Kur'anî, Beyrut-1987) ve Abdurrahman İsevî (el-lslâm ve'1-I'lâcü'n-Nefsi'l-Hadîs, Beyrut-1988) gibi isimler bunların başında gelmektedir. İsevî'nin bir başka çalışması da (Dırâsat fi'ş-Şahsiyyeti'l-îslâmiyye ve'1-Arabiyye ve esâlibü tenmiyetihâ, Beyrut-1990) kişilik konusunda ve anket tekniğine dayalı olarak yapılmıştır. Müslüman araştırmacıların yöneldikleri bir başka ilgi alanı da, bazı müslüman âlimlerin psikoloji görüşleridir ki, bunların başında İbn Sina gelmektedir. Fazlur Rahman'in, İbn Sina'nın “en-Necâtı’nın psikoloji bölümünü felsefî-tarihî notlar ilavesiyle İngilizce'ye çevirmesi (Avıcenna's Psychology, Oxford University Press, London-1952) ile başlayan bu alâka daha başka çalışmalarla sürdürülmektedir. Elbir Nasrî Nâdir (İbn Sina ve'n-Nefsü'l-Beşeriyye, Beyrut-1968), Osman Necati (el-îdrâkü'l-hissî inde İbn Sina, Beyrut-1980), Muhammed Hayr Hasan Arkusûsi ve Hasan Molla Osman (İbn Sina ve'n-Nefsü'1-İnsâniyye, Beyrut-1982) gibi yazarların yayınlarıyla bu konuda bir birikim oluşmaya başlamıştır. Esas olarak Gazzâli psikolojisini konu edinmekle birlikte, klasik ve modern bazı psikoloji görüşlerine de başvuran sistemli bir çalışma, Abdulkerim el-Osman tarafından gerçekleştirilmiştir (ed-Dırâsâtü'n-Nefsiyye înde'I-Müslimin ve'l-Gazzâli bi vechin hâss. Kahire, 2. bas., 1401/1981). Bu kitaba yazdığı takdim yazısında Ahmed Fuad el-Ehevâni, “İslâm Psikolojisi” kavramını ve bu ad altında bağımsız bir ilmî geleneğin olup olmadığı meselesini tartışmaktadır. Dr. Reşad Ali Abdulaziz Musa ve arkadaşları tarafından hazırlanmış bulunan “İlmü'n-Nefs ed-Dinî, Kahire 1413-1993” isimli-kitap, Din Psikolojisi başlığını taşıyan ilk eserdir.
Çeşitli batı ülkelerinin üniversitelerinde görev yapan müslüman sosyal bilimciler, çalıştıkları bilim dallarını İslâmî'leştirme arayışı içerisine girmiş görünüyorlar. A.B.D.'de bir grup oluşturan müslüman sosyal bilimciler, “The Association of Müslim Social Scientists” ve “The International Institute of Islamic Thought” gibi dernek ve kuruluşlarda biraraya gelerek, çeşitli araştırma ve yayın faaliyetlerini sürdürmekte, bu arada da “The American Journal of Islamic Social Sciences” isimli dergiyi çıkarmaktadırlar. Bu dergide yer alan yazılar içerisinde, psikoloji ve psikiyatrinin meselelerini îslâmî bakış açısı ile ele alıp tartışanlar da vardır.
Bütün bu çalışmalar, yakın zamanlarda müslüman kesimlerde psikolojiye duyulan ilginin artmakta olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte ortaya konan ürünler henüz yeterli olgunluğa ve sayıya ulaşmış sayılmaz. Edebî tasvir yönü ağır basan çoğu çalışmalarda, günümüzde geçerli olan bilimsel teknik ve metodlardan yararlanma imkânlarının çok sınırlı kaldığı müşahede edilmektedir. [105]
[
Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın