|
Konu Başlığı: Yasak alış veriş türleri Gönderen: Sümeyye üzerinde 23 Ocak 2011, 15:00:43 Yasak Alış Veriş Türleri: Alış veriş türlerinden bazılar, kumar anlamı içerir. Cahiliye döneminde insanlar, aralarında bu tür muamelelerde bulunmakta idiler. Rasûlulîah (s.a.) bunları yasakladı. Bunlardan bazıları şunlardır: 1. Müzâbene: Kişinin, ağaç üzerindeki yaş hurmayı, meselâ yüz farak kuru hurma karşılığında satmasıdır. [1181] 2. Muhâkale: Tarladaki ekini, meselâ yüz farak buğday karşılığında satmasıdır. [1182] Rasûîullah (s.a.) bu konuda "ariyye"ye (ç. arâyâ) müsaade etmiştir. [1183]Bu, beş veskten daha az olmak kaydıyla ağaç üzerindeki yaş hurmanın tahmini olarak kuru hurma karşılığında satılmasıdır. [1184] Çünkü Sâri' bundan maksatlarının kumar olmadığını, bu yolla taze hurma yemek istediklerini görmüştür. Beş vesk, zekât nisabıdır ve bir evin meyve olarak yiyebileceği bir miktardır. 3. Miktarı meçhul olan hurma yığınını, ölçeği belli hurma karşılığında satma.[1185] 4. Mülâmese: Kişinin, elbiseyi dokunmak yoluyla satın alması; gördüğünde muhayyerlik hakkının olmamasıdır. 5. Münâbeze: Bakmaksızın malı atmanın satış sayılması şartıyla yapılır. 6. Atılan taşın hangi elbiseye isabet ederse onun alınmasıdır. [1186] Bu tür satışlar, kumar anlamı içerir ve satış akdinin meşruiyet amacını tersine çevirir. Alış verişten maksat, ihtiyaç duyduğu şeyi düşünerek, bilinçli bir şekilde elde etmektir; şansa bırakmak değildir. 7. Kaporayı (urbûn) yasaklamıştır. Bu, bir kimsenin, satıcıya malı aldığında fiyatına mahsup edilmek, almadığı zaman ise satıcının olmak üzere bir meblağ vermesidir. Bunda da kumar manası vardır. Rasûlullah'a (s.a.) kuru hurmanın, taze hurma karşılığında satın alınmasının hükmü soruldu. "Kuruduğu zaman, noksanlaşır mı?" diye sordu. "Evet," denince onu yasakladı. [1187] Çünkü bu bir tür kumardır ve ribelfadl olma ihtimali içerir. Zira muteber olan, bir şeyin alacağı en son şekildir. Üzerinde altın ve boncuk olan bir gerdanlığın nasıl satılacağı soruldu. "Altını ayrılmadan satılmaz." buyurdu. [1188] Bu da bir tür kumardır ve ikisinden birinin aldanması ihtimali vardır. Bu durumda aldanan kimse, ya öfkesini içine atıp susacak ya da haksız yere davacı olacaktır. [1189] Yasak (Haram Ve Mekruh) Alış Verişlerin Gerekçeleri: Bil ki: Rasûlullah (s.a.) gönderildiğinde, Arapların çeşitli muameleleri, alış veriş türleri vardı. Allah Teâlâ, peygamberine bu muamelelerden bazılarının kötülüğünü, bazılarının da caizliğini vahyetti. Kerahiyet ve dolayısıyla yasak şu gerekçelere dayanmaktadır: [1190] 1. Kullanılması Günah Ya Da Günaha Sebep Olması; Bir şeyin, âdeten masiyete sebebiyet verecek şekilde edinilmesi, yahut insanlarca ondan maksat olan kullanış şeklinin bir tür masiyet olması; içki, put, tambur... gibi. Bunların alım satımının ve edinilmesinin şer'î bir hüküm halinde konulması, bu günahların tervici, insanların onlara teşviki ve yönlendirilmesi anlamına gelir. Alım satımının, edinilmesinin haram kılınması ise bunu önler, insanların o haramları işlemelerine bir engel teşkil eder! Bu meyanda olmak üzere Rasûlullah (s.a.) şöyle buyurmuştur: "Şüphesiz Allah ve Rasûlü, içkinin, iaşenin, domuzun ve putların alım satımını haram kılmıştır.[1191] "Şüphesiz Allah, bir şeyi haram kıldığı zaman, onun bedelini de haram kılar. [1192] Yani bir şeyi kullanma yönü tekse, şarabın içmek, putun tapınılmak için edinilmesi gibi ve Allah Teâlâ da onu haram kılmışsa, bu durum, hikmet-i ilâhîde onun alım satımının da haram kılınmasını gerektirir. [1193] [1181] bkz. Müslim, Büyü', 59-74. [1182] bkz. Müslim, Büyü', 59-74. [1183] bkz. Müslim, Büyü', 59-74. [1184] Kişinin evinde fazla kuru hurması olur, fakat taze yiyecek hurmaya ihtiyaç duyar. Parası da olmadığından elindeki kuru hurma karşılığında tahmini olarak böyle bir muameleye başvurur. Ebû Hanîfe'ye göre ariy-ye şöyle oîur: Bir adam, başka birine bir hurmanın meyvesini ariyeten bağışlar. Sonra adamın onları yemek ve devşirmek için gelip gitmesinden rahatsız olur, hibesinden de dönmek istemez. Ona hibe etmiş olduğu taze hurmaları, tahminî olarak kuru hurma karşılığında satın alır. Bu beş veskın altında ise caizdir. [1185] Müslim, Büyü', 42. [1186] Bu satış şekilleri, tanımları ve gerekli açıklamalar için bkz. Davudoğ-lu, Müslim Şerhi, 7/588-593. [1187] Ebû Dâvûd, Büyü', 18. [1188] bkz. Müslim, Büyü', 90. [1189] Şah Veliyyullah Dihlevî, Hüccetullâhi’l-Bâliğa İslâm Düşüncesinin İlkeleri, İz Yayınları: 2/332-333. [1190] Şah Veliyyullah Dihlevî, Hüccetullâhi’l-Bâliğa İslâm Düşüncesinin İlkeleri, İz Yayınları: 2/333-334. [1191] İbn Mâce, Ticârât, 11. [1192] Ahmed, 1/233. [1193] Şah Veliyyullah Dihlevî, Hüccetullâhi’l-Bâliğa İslâm Düşüncesinin İlkeleri, İz Yayınları: 2/334. |