İslâm hukuk tarihi dersinin içeriği

12- İslâm Hukuk Tarihi Dersinin İçeriği Ve İşleniş Metodu [144]

A- Giriş

Hukukun pozitif ve doktriner gelişmesini inceleyen hukuk tarihi, hukukun bir bütün olarak kavranılması açısından önemli bir hukuk disiplinidir. Ne var ki hukuk tarihi dersi bu önemine koşut bir algılanmadan ve işlenmeden yoksun görünmektedir. Bunun sebepleri arasında, ders kitabı olarak seçilen eserlerdeki öğrenciyi ürkütücü bazı özelliklerin bulunmasının yamsıra, dersi veren öğretim elemanının konuları kendine özgü çekiciliklerle istemeyişi de yer alabilir. Bu bildiride, İslâm Hukuk Tarihi dersiyle ilgili kendi uygulamamı eksen alarak, bu dersin gerek içerik, gerekse işleniş yöntemi bakımından nasıl daha ilgi çekici kılınabileceğiyle ilgili bazı düşünce ve gözlemlerimi dile getirmek ve tartışmaya açmak istiyorum.

B- İslâm Hukuk Tarihine Başlangıç

İslâm Hukuk Tarihi dersini işlemeye başlarken öncelikle hukuk tarihinin niteliği, kapsamı, teorik ve pratik yararları gündeme getirilerek, dersin hukuk öğrenimi çerçevesindeki önemi kavratılmalıdır. Çünkü öğrencilerin bir bölümü, çeşitli telkinlerin etkisinde kalarak İslâm Hukuk Tarihi'nin önemi konusunda anlamsız bazı düşünceleri seslendirmektedir.

İslâm Hukuk Tarihi dersi konusunda yapılacak ikinci önemli iş, gerek klasik, gerekse yakın dönemde ortaya çıkan hukuk tarihi literatürünü ayrıntılı ve eleştirili biçimde tanıtmak olmalıdır. Böylelikle özellikle meraklı öğrenciler, İslâm Hukuk Tarihi konusunda kendilerini daha iyi geliştirme imkanı bulabilecektir.

İslâm Hukuk Tarihi açısından üçüncü önemli başlangıç noktası, “dönemlendirme sorunu” olmalıdır. Bilindiği gibi, bu konuda iki ana yaklaşım bulunmaktadır:

1- Organik yaklaşım,

2- Siyasî hakimiyet yaklaşımı. Her iki yaklaşımın kendine özgü güzel ve eksik yönler bulunduğundan, iki yaklaşımın güzelliklerini birleştirici bir üçüncü yaklaşımdan daha sözedilebilir. Birleştirici yaklaşımın izlenmesi, konunun daha bütüncü bir çerçevede ele alınmasını sağlamaktadır.

C- İslâm Hukuk Tarihi'nin Ana Konuları

Dönemlendirme konusu yeterince ele alındıktan sonra, her dönemin hangi ana konular çerçevesinde işleneceği belirlenmelidir. Ana konular şöylece belirlenebilir:

1) Siyasî durum ile genel olarak İslâm düşüncesinin, bu arada fıkhın gelişimi arasındaki ilişkiler,

2) Kural (Mevzu Hukuk) tarihi,

3) Hukuk kurumlaşmaları,

4) Hukukun doktriner/düşünsel gelişimi,

5) Hukuk literatürünün gelişimi,

6) Fukahanın hayatı, düşünceleri ve eserleri. Şimdi bu konuların özelliklerini ve işleniş yöntemlerini ele alabiliriz.

[144] Erciyes Üniversitesi İlahiyat FaktıItesi'nce, 22-24 Ekim 1998'de yapılması planlanan, ancak ertelenen "İslâm Hukuk İlminin Problemleri Sempozyumu" için hazırlanmıştır.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın