Hadice
Mon 24 January 2011, 03:03 pm GMT +0200
VİCDAN VE AHLAKİ DEĞERİ:
İnsanın ruhunun derinliklerinde gözle fark edilmeyen, mikroskopla görülmeyen ve anatomi ve fizyoloji ilimlerinin tanımadığı gizli bir kuvvet daha vardır. İnsan bu manevi kuvveti içinde hiseder. Ve bu kuvvet; bir ışıldak (porjeksiyon) gibi insana yolunu gösterir, bir mıknatıs gibi onu iyiye doğru çeker veren bir öğretmenin sesi gibi onu kötülükten uzaklaştırır. İnsan bu gücün emrine karşı gelir veya aksini yaparsa bu güç lehinde veya aleyhinde karar verir; ya rahat ve huzur kararı verir, ya da acı ve ızdırap hükmü verir.
Yol gösteren, emir veren, yasak koyan, ikaz ve teşvik eden, verdiği hükmü yürüten bu kuvvete ahlak uleması “zamir”, bazıları da “vicdan” adını veriyorlar. İslam dini ise buna “kalp” diyor. Kendisine iyiliği ve kötülüğü sonra birisine Peygamberimiz şöyle buyurmuştur: “İyilik gönlünün hoşnut olduğu ve kalbinin huzur bulduğu şeydir. Günah (kötülük) de gönlünün hoşnut olmadığı ve kalbinin rahat etmediği şeydir; isterse müftüler sana (başka) fetva versinler”. Başka bir hadis de şöyledir: “İnsanlar fetva verseler de sen kalbine danış”.
Bu kuvvet işten önce, iş ile beraber ve işten sonrada bulunur; insanı görevini yapmaya ve günahtan çekinmeğe devet eder. İş ile beraber bulunur; insanı başladığı salih ameli tamamlamağa ve kötü işi terk etmeğe teşvik eder. İşten sonra bulunur; itaat etmişse insana neşe duygusu, isyan etmişse azap ve acı duygusu verir.
İşte bu zamir veya vicdan yahutta kalp dediğimiz şey ahlak binasının temeli ve ayaklarıdır. Vicdan -daha önce de gördüğümüz gibi- insanı hayra götürür, şerler alıkor ve ahlakı bekler.
Bir cemiyet, hangi cemiyet olursa olsun, kanun ve karar çıkarmakla -gerçi bunlarsız olmasa da, ilerlemez, düzene girmez ve mutluluğa ermez. Cemiyet ancak canlı kalplerle ve uyanık vicdanlarla ilerler, düzelir ve mutlu olur. fiöyle meşhur hikmetli bir söz vardır: “Adalet kanunun metninde değil, hakimin vicdanındadır”.
Bu söz hakimlerle ve kadılara nispetle vicdanın önemini belirtiyor. Davacı ve daavalılara göre de vicdan çok önemlidir. Biri diyor ki:
“İçimizde bizi kötülüklerden çevirecek vicdan olmadıkça kanun bizi ıslah etmez”.