hafiza aise
Fri 2 November 2012, 03:03 pm GMT +0200
ÜNİTE 1
İslam bilimlerinde yöntem,İslam Bilimleriyle ilgili “usul” ve “metod” dersidir.Metod; yol ,yöntem demektir.Bilimin temel özelliği ,doğruya ulaşmak.Yöntemsiz bilim olmaz.Sözkonusu yöntem, bilimsel yasalardan çıkarılır. Her alanın bilgi edinme yöntemi farklıdır.Akıl her alan için gereklidir.Fakat Tefsir, Hadis, Fıkıh vs. Kelam kadar akli bir bilim değildir.Tasavvuf; sezgiye ve duyguya dayanan bir bilimdir. “Nakil” her alan için önemlidir; fakat Kelam,Tasavvuf vs. Hadis,Tefsir ve Tarih kadar nakli bir bilim değildir.
Yöntem belirlemek bilimsel bir işlemdir ve bir takım nesnel esaslara dayanılarak yapılması gerekir.
Yöntemde bulunması gereken 3 temel unsur:
1-Nesnellik
2-Hakikati bulma hedefi
3-Önyargıdan uzak olma.
Bunlar her bilgi alanı için ortak özellik. Aksi halde bilimsel tutumdan söz edilemez.
İyi bir bilimsel yöntem belirleyebilmek için epistemolojiye dayanarak “bilgimizin sınırlarını” tespit etmek gerekir.
Mahiyete uygun yöntemin belirlenebilmesi için o bilgi alanında:
1-Bilimin konusu,
2-Bilimin oluşum ve gelişim sürecinde ortaya çıkan teoriler,
3-O alanla ilgili bilgi birikimi gibi konuların bilinmesi gerekir. Bunlar bilinmiyorsa yöntem tespit edilemez.
Her bilgi alanının kendi konularını ortaya koymak için belirlediği yöntem şu özelliklere dayanmalıdır:
1-Her bilgi alanı , kişilerde konularıyla ilgili merak uyandırmalıdır,
2-Alanla ilgili merak edilenler çözülmesi gereken problemlere dönüştürülerek ortaya konmalıdır,
3-Alanla ilgili yeni teori, tanım veya analiz önerilmelidir.Çözüm önerilmeli ,konu ortada bırakılmamalıdır,
4-Deliller arasındaki ilişki gösterilerek çözümün ispatı yapılmalıdır,
5-Ortaya konulan problem,çözüm ve önerilerin eleştiriye açık olduğu vurgulanmalıdır.
Ayakları yere basan bir bilimsel yöntem uygulayabilmek için öncelikle epistemolojiden faydalanarak bilgimizin sınırlarını tespit etmek gerekir.
“BİLME GÜCÜ” VE “BİLGİ”NİN SINIRLARI
Bilme gücü,insanın zihni gücünü yani anlama ve kavrama kapasitesini ifade eder .Bilme gücünün oluşturduğu “bilgi”nin “bilimsellik” değeri her alanda farklıdır.Tarihsel bilgilerle deneysel bilgilerin bilimsellik değerindeki farklılıkta olduğu gibi.
“BİLGİ KAYNAKLARI”NIN DEĞERİ
A)AKIL:Analiz ve sentez yapma kabiliyeti.Temyiz yapma gücü , insanı insan yapan temel özellik.doğrudan bir bilgi kaynağı değil.Bilginin gerçekleşmesini sağlayan ruhsal güç.Bilim alanının temel taşı,bir ölçü, bir kriter.Akıl olmazsa hüküm ortaya konulamaz.Bilgi kaynaklarının güvenirliğini akıl sağlar.Duyular aklın kontrolünde çalışır.Haber aklın süzgecinden geçirilirs bir değer ifade eder.
Aklı diğer bilgi kaynaklarından ayıran en önemli özellik? Aktif olması,gelen, verileri işleyerek devamlı kavramlar ve fikirler üretmesi.
B)DUYULAR:Dış dünyaya açılan pencere.Bilgi sağlamaz sadece niteliksiz verileri yansıtır.
C)HABER, NAKİL, RİVAYET :Güvenilirliği en az bilgi kaynağı.Her bilgi birikiminin tarihi bir boyutu vardır.Türüne göre,literatürde belge,vesika vb. kaynaklarda yer alır.
D)SEZGİ:Mahiyeti ve güvenirliği en tartışmalı bilgi kaynağı.Objekif bir değeri yoktur ayrıca bağlayıcıda değildir.
BİLİM VE BİLİMSEL YÖNTEM
Türkçede bilim hem bilimsel yöntemi hem de bilimsel bilgiyi ifade eder.
A)BİLİMSEL YÖNTEM:Bilimsel yöntemin 2 yapı taşı:Deney ve Gözlem.
DENEY:Fizik ,Kimya,Tıp,Biyoloji gibi konuları laboratuar ortamına taşınabilen deneysel doğa bilimleriyle ilgilidir.
GÖZLEM:Laboratuar ortamına taşınamayan araştırılacak konunun oluşumuna ve akışına müdahale etmeksizin doğal ortamında incelemektir.Deneye eşdeğer veri toplama faaliyetidir.Objektif olmak , objeye ve veriye bağlı kalarak değerlendirme yapmak gerekir.
Hipotez ve teori :Deney ve gözleme dayanır.
HİPOTEZ:Deney ve gözlem yoluyla ortaya konulan sonuçlarak öne sürülen varsayım niteliğinde geçici çözüm önerileri içeren bir iddiadır.
TEORİ:Deney ve gözlem sonucuna dayanılarak ileri sürülen hipotezlerin doğrulanmasıyla ortaya konulan daha genel daha kapsamlı daha güvenli bilimsel bir açıklamadır.Değişmez bir kesinlik kazandırmaz, bilimsel bir yasa haline getirmez.örn:evrim teorisi.
YASA:Doğruluğunun açık ve kesin olarak anlaşılmasıyla ulaşılan olgusal içerikli “bilisel genelleme”dir.
Şimdiye kadar bilimsel yöntemin seçenekleri sunuldu.
B)BİLİMSEL BİLGİ:Deney ve gözleme dayanarak, akıl ilkeleri ışığında elde edilen bilgilerdir.
Bilimsel Bilginin Özellikleri:
1)NESNELLİK:Kişilere bağlı değil.Ortama göre bilginin değeri değişmez.Nesnel olmak, nesneye uygun davranmak zorunda.Özel bir davranış içine girerek herhangi bir şeyi gizleyemez.
2)TUTARLILIK:Tutarlı olmak zorunda.Birbiriyle çelişen önermeleri doğru sayması mümkün değildir.Dünyada aynı yöntemi kullanan herkes aynı değerlere ulaşabilir.
3)EVRENSELLİK:Bilim konularının bütün insanları ilgilendiren ortak konular olması,insanlığın ortak kazanımı ve ortak başarısı olarak görülmesi gerekir.
4)BİRİKİMSELLİK:Bilimsel bilgi kişilere bağlı olmayıp nesnel olmasından dolayı bilgi mirasının gelecek nesillere aktarılabilmesi demektir.
5)İLERLEYİCİLİK:Bilimsel yöntemin ön şartı,biliminde varlığını sürdürebilmesini sağlayan bir varlık sebebi.İslam bilimlerinde bilimsel ilerlemeden söz edilemez,zamanın değişmesiyle ancak yorumlar değişebilir.Konuyaya bilimsel açıdan bakıldığında eskinin tekrar edildiği görülür.Şerh,haşiye,zeyl vb.yazım türleri buna örnektir.Bu durumdan kurtulmak için ne yapılmalı? Duygu ve önyargıları işe karıştırmamalı,eleştiriye açık düşünme gibi.
6)DEĞİŞKENLİK:Bilimsel bilgiler deney ve gözlem sonuçlarına dayanılarak ortaya konulan tüme varımsal çıkarım şeklindeki genellemelerle elde edilmektedir. Bu özellik onu değişmeye,gelişmeye ve eleştiriye açık tutmaktadır.
7)BİRLEŞTİRİCİLİK:Bilimsel bilgi farklı bilim dallarında ortaya konulan sonuçları birleştirerek dünya ve evren hakkında “genel bilimsel yaklaşım”, “genel bilimsel tutum” veya “genel bilimsel bilgi” olarak değerlendirilebilecek sonuçlarıda ifade edebilir.
C)BİLİMSEL TAHMİN:Astronomi, Fizik, Tıp, v.b.bilim dallarını ilgilendiren konularda gelecekte neyin nasıl olacağı yönündeki tahminlerle insanlara yol göstererek gereken tedbirlerin alınmasının sağlanması.
BİLİMLERİN SINIFLANDIRILMASI:
Felsefenin en eski konularından biridir.Aristodan beri sınıflandırmalar yapılmıştır.Bilim alanları 3 grupta toplanır:
1)Doğrudan düşünce ve düşünce yasalarıyla ilgili olan Matematik ve Mantık gibi disiplinler
2)Sosyoloji ,Psikoloji, Antropoloji gibi sosyal bilimler. Bu iki alan insani bilimlerdir.
3)Fizik, Kimya, Biyoloji, Tıp gibi fen alanıyla ilgili bilimler (daha nesnel)
Fen alanıyla ilgili olanlar:Deneysel doğa bilimleri
Sosyal bilimler:Deneysel doğa bilimleri,beşeri bilimler,kültür bilimleri,manevi bilimler olarak görülebilir.
Bilimler genel olarak 2’ ye ayrılır:
1)Deneysel Bilimler:Matematik,Mantık gibi disiplinler,Doğa Bilimleri,Sosyal Bilimler.
2)Disipliner Bilimler:Din Bilimleri (tümdengelimsel akıl yürütmeyi kullanarak bir sonuca gitmektedir.
BİLİM VE DİN İLİŞKİSİ
:Amaçları ve araçları bakımından alanları farklıdır.
Bilim;İnsan hayatını kolaylaştırmak için dünyayı , doğayı ve doğadaki varlıkları bilmek onları deney ve gözlem yoluyla anlamaya ve açıklamaya çalışır.sonuçlar eleştiriye ve değişime açıktır.
Din:Öbür dünyada mutlu olmasını sağlamak için dünya hayatını düzenlemek ve insanı mutlu kılmak için insanda evrensel bir ilahi ahlak idealini oluşturmak ister.Eleştiriye açık olmamakla birlikte özüne bağlı kalarak şeklen farklı yoruma ve anlayışlara sahiptir.
Dinin amacı uzak vadeder,ahirete yönelik dünya hayatını düzenler.
Bilimin amacı dünya hayatında rahatı mutluluğu sağlamak.
Bilim ve din;dünyadaki hayatı idare etmek, yön vermeye çalışmaktır.
Bilimle din çatışması:Dinlere göre değişir.İslam dini bilimle çatışmaz.
Çatışma neden kaynaklanır? Dine bilim süzgecinden bakmak yerine kendi yorumunu katmaktan kaynaklanır