sumeyye
Mon 16 July 2012, 02:19 pm GMT +0200
2) Ücrete Hak Kazanma Zamanı:
İslâm'da, işçi, memur, zanaatkar ve serbest meslek sahiplerinin, kısaca başkasına ücret karşılığında iş yapan tüm çalışanların aynı hükümlere tâbi olduğunu yukarıda belirtmiştik. Ancak araştırmamızın konusu işçi ve işveren münasebetleri olduğu için ülkemizdeki işçi kesimini dikkate alarak problemleri belirlemeye ve çözüm yollarını göstermeye çalışacağız.
Hanefî ve mâlikîlere göre, ücrete mücerred iş akdiyle hak kazanılmaz. Ancak peşin verileceği şart koşulmuş veya iş yapılmış olursa ücret isteme hakkı doğar.
Hanefî hukukçularından el-Kâsânî (Ö. 587/1191) ücrete üç durumda mâlik olunacağını söyler:
a) İş akdinde ücretin peşin verileceğinin şart koşulması. Böyle bir şarta uymak gerekir.
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
«Müslümanlar kendi aralarında belirledikleri şartlara uyarlar» [372]
Tirmizî ve Hâkim bu hadisi aşağıdaki ilâveyle nakletmiştir.
«Haramı helal, helali haram yapan şart müstesnadır» [373]
b) Şart koşulmadığı halde ücretin peşin ödenmesi. Bu prensibin delili, satım akdine kıyastır. Çünkü, satım akdinde satış bedelini, satılanı (mebî) teslimden önce vermek caizdir. İş akdi de, emeğin satımı olduğu için satım akdi niteliğindedir.
c) İşin yapılmış olması. Bu durumda, bedeller (ivazlar) arasında eşitlik sağlamak amaciyîe ücrete hak kazanılır [374]
Mâlikîlere göre, örf varsa ücretin peşin verilmesi gerekir [375]
Şafiî ve Hanbelîlere göre ise, iş akdi mutlak olarak yapılmışsa, ücrete mücerred akitle hak kazanılır. Çünkü işçinin işe hazır olmasıyle ücretin teslimi gerekir. İşçinin ücreti satım akdindeki satış bedeli gibidir. Ücret, mücerred akitle işverenin zimmetinde bir borç olarak sabit olur. Ancak ücretin talep edilebilmesi işçinin ya işe hazır olması yahut işi yapması yahut da özel işçide belirlenen sürenin geçmesiyle mümkün hâle gelir [376]
İşçi, belirlenen süre kadar çalışmamışsa çalıştığı kadar ücrete hak kazanır. Meselâ; bir yıl çalışmak üzere 500 bin lira karşılığında bir işçi kiralansa, bu işçi 6 ay sonra işi bırakıp gitse, yıl sonunda gelerek ücret talep etse, yalnız çalıştığı 6 ayın ücreti olan 250 bin lirayı alma hakkı doğar [377]
[372] Buhâri, İcâre : 14; Ebu Davud, Akdiye ; 12.
[373] Tirmizî, Ahkâm: 17; Talâk : 21; Etoû Dâvud, Akdiye : 12; İbn Mâce, Ahkâm : 23.
[374] el-Kâsânî, Bedâyiu's-Sanâyi', c. IV, s. 202; el-Merginâr nî el-Hidâye, c. II, s. 232; el-Fetâvâ'1-Hindiyye, c. IV, s. 413.
[375] el-Mevsûatü'1-Fıkhıyye, c. I, s. 266.
[376] a. esr. c. I, s. 267.
[377] Ali Haydar, Duraru'l-Hukkâm, c. I, s. 929; Mecelle, mad. 580.
Dr. Hamdi Döndüren, Çağdaş Ekonomik Problemlere İslami Yaklaşımlar, İklim Yayınları: 164-165.