ezelinur
Fri 29 January 2010, 07:22 pm GMT +0200
Tilâvet secdesinin niteliği, tanımı ve rüknüyle ilgili olarak mezheblerin detaylı görüşleri aşağıda açıklanmıştır.
Hanefiler dediler ki: Tilâvet secdesinin niteliği ve tanımıyla ilgili olarak söylenecek şeyler şunlardır: “Tilâvet secdesi”, iki tekbir arasında edâ edilen bir secdedir. Bu tekbirlerden biri, secde için alnın yere konulması ânında, diğeri de alnın yerden kaldırılması esnasında alınır. Bu secdeden sonra teşehhüd ve selâm yoktur. Secdenin anılan iki tekbiri sünnettir. Sözgelimi tekbir almaksızın alnını yere koyan kişinin secdesi, kerahetle birlikte sahîh olur. Bu mezhebe göre secdenin bir tek rüknü vardır ki, o da alnı yere koymaktır. Namaz kılan kimsenin bu secdeyi rükû ederek veya aslî secdeye vararak yerine getirmesi, hastanın veya binek üzerindeki yolcunun da imâ ederek ifâ etmeleri mümkündür. Zîrâ Hanefilere göre tilâvet secdesi, rükû ve aslî secdenin zımnında eda edilebileceği gibi, imâ ile de edâ edilebilir. Secdedeyken üç defa “Sübhâne rabbiye’l-alâ” denilebileceği gibi, bu hususta nakledilmiş olan diğer dualar da okunabilir. Buna örnek olarak şu duayı gösterebiliriz:
“Allah’ım! Bu secde sebepiyle bana kendi katında sevâb yaz ve onu kendi nezdinde benim için azık kıl. Onu, kulun Dâvud’tan kabul buyurduğun gibi benden de kabul buyur.”
Secde âyetini oturur vaziyette okuyan kişinin, ayağa kalkıp ondan sonra eğilerek secdeye varması müstehab olur. Aynı yerdeyken bir secde âyetini tekrarlayan kişi, yalnızca bir secde eder. Ama kişinin oturduğu meclisler ayrı olunca, bu tekrarlar sayısınca secde etmesi gerekir.
Hanbelîler: tilâvet secdesinin tanımıyla ilgili olarak demişlerdir ki: Tilâvet secdesi, iftitah tekbiri almaksızın iki tekbirle yapılan bir secdedir. Bu tekbirlerden birincisi alnın yere konulması esnasında, ikincisi ise alnın yerden kaldırılması esnasında alınır. Bu secdeden sonra teşehhüdde bulunulmaz. Ancak bu secde, namaz dışında yapılmaktaysa, selâmın oturmuş vaziyette verilebilmesi için secdeden sonra oturmak mendub olur. Bu mezhebin ulemâsı der ki: Anılan iki tekbir, secdenin rükünlerinden olmayıp bilâkis vâcibtir. Bunlara göre tilâvet secdesinin rükünleri üç tanedir:
1. Secdeye varmak.
2. Secdeden kalkmak.
3. İlk selâm.
İkinci selâma gelince, bu ne rükün ve ne de vâcibtir. Hanefîler bölümünde kaydedilen duayı secdede okumak mendubtur.
Mâlikîler: tilâvet secdesinin tanımıyla ilgili olarak demişlerdir ki: Tilâvet secdesi, iftitah tekbiri ve selâm olmaksızın yapılan bir secdedir. Ama bu secdeye giderken ve kalkarken tekbir almak sünnettir. Secde âyetini ayakta okuyan kişinin, ister namazda olsun ister namaz dışında olsun, yere inip secde etmesi gerekir. Secdeden sonra oturması şart değildir. Bu kişi namazda olsun olmasın, tıpkı rükûdan kalktıktan sonra secde eden biri gibi secde etmelidir. Secde yapması gereken kişi, bir binitin üzerindeyse, secdeyi yere inerek yapmalıdır. Ancak bu kişi yolcu ise veya mukim olduğu halde binit üzerinde nafile namaz kılma şartlarını taşıyorsa, secdeyi binitinin üzerinde ifâ edebilir. Ayrıca Hanefîler bölümünde kaydedilen duayı secde hâlinde okumak mendubtur.
Şafiiler dediler ki: Tilâvet secdesini ifâ edecek kişi ya namaz kılmakta olur veya namaz dışında olur. Namaz dışında olan kişi, tilâvet secdesi için önce diliyle niyet etmeli, sonra iftitah tekbirini alıp namaz secdesi gibi bir secde etmeli, sonra oturmalı, müteakiben de selâm vermelidir. Bununla da anlaşılmış oluyor ki; namaz dışındaki kimseler için tilâvet secdesinin rükünleri beş tanedir. Namaz kılmakta olan bir kişi, secde âyetini okursa, namazdayken secde eder. Secdesi de iki şeyle gerçekleşir:
1. Niyet: Bu niyetin kalben yapılması gereklidir.
2. Namaz secdesi gibi bir secde edilmelidir: Namazdaki kişi, İmama uyarak namaz kılmakta olan biri ise, niyet etmesi istenmez; imamının niyet etmesi yeterli olur. Namazda olmayan bir kişinin secde ederken, niyeti iftitah tekbirine bitiştirmesi şarttır. İftitah tekbirini alırken elleri kaldırmak sünnettir. Secdeye giderken ve secdeden kalkarken tekbir almak, secdede duâ etmek, (birinci selâmdan sonra) ikinci selâmı vermek sünnettir. Ayrıca Hanefîler bölümünde kaydedilen duayı da secde hâlinde okumak sünnettir.
Şunu da kaydedelim ki: Tahiyyetü’l-Mescid namazı yerine geçerli olan şeyler, tilâvet secdesi yerine de geçerli olurlar. Tilâvet secdesi yapmak istemeyen kişi, onun yerine, duasını dört defa okur. Kişi abdestli olsa bile secde etmeyip bu duayı dört defa okuduğu takdirde bu, onun için yeterli olur.[91]