sumeyye
Fri 1 April 2011, 03:52 pm GMT +0200
Sulhun Çeşitleri Ve Caiz Olup Olmaması:
Sulh dört şekilde olur:
1- Dâva konusu belli, sulh bedeli de belli,
2- Dâva konusu belirsiz, sulh bedeli belli. Bu iki şekilde yapılan sulhler caiz ve geçerlidir. Bunlarla alâkalı açıklama yapılmıştır.
3- Dâva konusu belirsiz, sulh bedeli de belirsiz,
4- Dâva konusu belli, sulh bedeli belirsiz. Bu son iki şekilde yapılan sulhler fâsiddir.
Hülâsa; kabzedilmesine ihtiyaç duyulan şeyin belli olması lâzımdır. Çünkü onun belirsiz oluşu taraflar arasında çekişmeye yol açar. Kabzedilmesine ihtiyaç duyulmayan şey hakkı iskat etmek, yani düşürmektir. Belli olmasına da ihtiyaç yoktur. Çünkü bunun belli olmayışı taraflar arasında çekişmeye yol açmaz.
Bir adam bir başkasının evinde hakkı bulunduğunu iddia eder ve o hakkı da belirtmez; dâvâlı da davacının arazisinde hakkı bulunduğunu iddia eder de, biri diğerine bir mal vermek üzere sulh olup anlaşırlarsa; bu anlaşma caiz olmaz. Ama her birinin kendi iddiasından vazgeçmesi üzerine sulh olup anlaşırlarsa, bu anlaşma caiz olur. Çünkü bu durumda karşı tarafa bir şey teslim etmeye ihtiyaç yoktur. Ama birinci durumda karşı tarafa bir şey teslim etmeye ihtiyaç vardır.
Bir kimse bir evden bahisle o evin kendisine âit olduğunu iddia eder de sonra o evi elinde bulunduran şahısla o evin belli bir kısmı kendisinin olmak üzere sulh olup anlaşırlarsa, caiz olur. Ve dâvâlıdan hakkının bir kısmını almış ve dâvasının kalan kısmından onu ibra etmiş olur. Dâvâlıyı ayndan ibra etmek sahih olmasa da dâvadan ibra etmek sahihdir. Münazaayı kesmek için biz bu şekilde yapılan sulhun sahih olduğunu söyledik.
Nefse ve daha aşağısına karşı amden ve hatâen işlenen cinayetlerden sulh olmak caizdir: Çünkü buna dâir nasslar mutlaktır ve bu hususda Allah (cc) şöyle buyurmuştur:
"Ancak her kimin cezası, kardeşi (öldürülenin velisi) taşralından bağışlanırsa..." (Bakara: 178). Bu âyet-i kerîme kısas zikredildikten sonra nazil olmuştur. Mânası şudur: Bir katilin cezası öldürülenin kardeşi, velisi tarafından biraz bağışlanır, yani kısasdan vazgeçilip diyete razı olunursa, -ki buna şu âyet-i kerîme delalet ediyor-
' Artık taraflar hakkaniyete uymalı ve (öldüren) ona (gereken diyeti) güzellikle ödemelidir. "(Bakara: 178). Yani hak sahibi sulh olacağı bir şey veya diyet üzerine katilin teklifine uymalı ve hakkından fazlasını talep etmemeli; katil de ödemesi gerekeni geciktirmeksizin hak sahibine ödemelidir.
Yukarıdaki âyet-i kerîmenin İbn. Abbas (ra) ve başkaları tarafından bu şekilde tefsir edildiği rivayet edilmiştir. Bu, amden cinayet işlenmesi durumunda söz konusu olan bir hükümdür. [4]
Hatâen Adam Öldürmede Sulh:
Hatâen adam öldürmeye gelince; bundan dolayı bir miktar mal verilmesi gerektiğinden, bu diğer borçlara benzer. Şunu da berlirtelim ki, amden adam öldürmede katil ile maktulün velisinin diyetten fazla miktardaki bir mal üzerinde sulh olup anlaşmaları caizdir. Çünkü bunda vâcib olan kısasdır, mal değildir.
Hatâen adam Öldürmede diyetten fazla bir mal üzerine sulh olup anlaşmaları caiz değildir. Çünkü bunda vâcib olan kısas değil, maldır. Diyetten fazlası ise, faiz olur. Bu, diyet nevilerinden her hangi biri üzerine yapılan sulhde söz konusu olan bir hükümdür. Ama arpa, buğday ve benzeri bir başka nevi üzerine sulh olup anlaşma yapılırsa -bu vacibin hilafına olduğu için- ne kadar fazla olursa olsun, ribâ olmaz. [5]
[4] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/304-305.
[5] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/305-306.