sidretül münteha
Mon 24 January 2011, 04:13 pm GMT +0200
28. SELEM
(Peşin Para İleVeresiye Mal Satışı)KİTABI
Bu bahis üç bâbtan ibarettir. Birinci bâb; bu satışla hangi şeylerin satılabildiği ve şartlannın ne olduğu, ikinci bâb; üzerinde anlaşılan mal -teslim zamanı geldiğinde- bulunmazsa ne gibi bir hüküm lazım geldiği, üçüncü bâb ta, taraflar anlaşmazlığa düştükleri zaman anlaşmazlığın nasıl çözümlendiği hakkındadır. [1]
102. Selemin Mevzuu ve Şartlan
1.Selem'in Mevzuu
Ulema, ölçülen veyahut tartılan her şeyin, selem yolu ile (yani Para peşin, mal veresiye olarak) satışının caiz olduğunda müttefiktirler. Zira Ibn Abbas'ın «Peygamber Efendimiz Medine'ye hicret eniği zaman halk selem yoluyla iki-üç yıl vadeli hurma alır satarlardı. Bunun üzerine, Peygamber Efendimiz,.
'Kim ki, bir şeyi peşin para ile veresiye (selem) olarak satarsa, o şeyin belli bir ölçüde, belli bir tartıda ve belli bir vadeye değin satışını yapsın' buyurdu» [2] mealindeki meşhur hadisi sabittir.
Ulema -bina, bağ, tarla gibi- alacak olarak kişinin zimmetine girmeyen şeylerin de selem yoluyla satışının caiz olmadığında müttefiktirler.
Fakat -eşya ve hayvanlar gibi- diğer malların selem yolu ile satışının caiz olup olmadığında ihtilaf etmişlerdir.
imam Dâvûd ile zahirîlerden bir cemaat, yukarıda geçen hadisin zahirîne dayanarak «Caiz değildir» demişlerdir. Cumhur ise, evsafını söylemek ve sayısını bildirmekle zapta giren her şeyin selem yolu ile satışının caiz olduğu görüşündedir. Ancak evsafını söylemekle zapta giren ve girmeyen şeylerin neler olduğunda ihtilaf etmişlerdir, ki hayvan ile köleler bu şeylerdendirler, îmam Mâlik, îmam Şafiî, Evzâî ve Leys b. Sa'd «Köle ve hayvanlarda selem caizdir» demişlerdir. Ashâbtan Abdullah b. Mes'ud da buna katılır. Hz. Ömer'den de bu hususta iki kavil rivayet olunmuştur.
Irak ulemasının bu konuda dayanağı, Abdullah b. Abbas'tan rivayet olunan «Peygamber Efendimiz hayvanları selem yolu ile satmayı yasak etti» [3] mealindeki hadistir. Fakat bu hadis diğer guruba göre zayıftır. Kanaatimce bunlar ayrıca, Peygamber Efendimiz'in hayvanları veresiye olarak satmayı yasak etmesi ile de ihticac etmişlerdir [4]Hayvanlarda selem satışının caiz
olduğu görüşünde olanların dayanağı da, tbn Ömer'in hadisi [5] ile Ebû Râfı'nin «Peygamber Efendimiz bir genç deveyi ödünç aldı» [6] mealindeki hadisidir. Derler ki: Bu hadis, hayvanların alacak olarak zimmete giren bir mal olduğunu göstermektedir.
O halde ihtilafın sebebi iki şeydir. Biri, hadislerin bu hususta birbirleriyle çelişmesidir. İkincisi de, ha>van, evsafı söylendiği zaman zapta girer mi, girmez ini diye tereddüt edilmesidir. Hayvanla arasındaki şekil ve evsaf başkalığına ve hiçbir hayvanın diğer bir hayvana -özellikle huy ve tabiatta-benzemediğine bakanlar, «Hayvan, evsafı ne kadar-söylense de, zapta giremez» demişlerdir. Hayvanların görünüşte birbirlerine benzediğine bakanlar da, «Hayvan, evsafı söylendiği zaman zapta girer» demişlerdir.
Ulemanın yumurta, süt ve diğer şeyler hakkındaki ihtilafları da bu bâbtandır. İmam Ebû Hanife'ye göre yumurtada selem satışı caiz değildir. İmam Mâlik ise «Sayı ile caizdir» demiştir. Ette ise îmanı Mâlik ile İmam Şafiî caiz görmüşler, İmam Ebû Hanife caiz görmemiştir. Bunlar, hayvanların kelle ve ayaklarında da ihtilaf etmişlerdir. İmam Mâlik «Kelle ve ayaklarda selem caizdir», İmam Ebû Hanife «Caiz değildir» demiştir.
Bunları sıralamaktan maksadımız asıl ve kaideleri zikretmek olup, bütün teferruatı söylemek değildir. Zira teferruatı hasretmek mümkün değildir. [7]
[1] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/267.
[2] Buharı, Selem 35/2, no: 2240; Müslim, Musâhâu 2223, no: 1609; Ebû Dâvûd Buyu' 17/57, no: 3463.
[3] Dârakutnî, 3/71, no: 268; Hâkim 2/57.
[4] Ebû Dâvûd, 17/15. no:
[5] Zeyffi,Râye,4/47.
[6] Müslim, Musâkât 22/22, no: 1600; Ebu Dâvud, Buyû\ 17/11 no: 3346.
[7] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/269-270.