sumeyye
Sat 5 February 2011, 03:10 pm GMT +0200
Sahabî Kavli Ve Tearuz:
Sahabenin, “Emretti, yasakladı, hükmetti, ruhsat verdi...” gibi sözleri, sonra, “Emrolunduk, yasaklandık...” sözleri, sonra “şu, sünnettendir, şunu yapan Ebu’l-Kâsım’a (Rasûlullah’a (s.a.) isyan etmiştir...” sözleri, sonra “bu Rasûlullah’ın (s.a.) hükmüdür” şeklindeki sözleri.., bütün bunlar, hadisin merfû olduğunu ifade konusunda açıktır, ancak hükme medar olan illetin tasviri veya vacip, müstehap.., gibi hükmün tayini, umûm ya da husus oluşunun belirtilmesi gibi konularda ictihâd etmiş olmaları muhtemeldir.
Sahabînin, “Rasûlullah (s.a.), şöyle yapardı.” sözü, o fiilin defaatle işlendiğini göstermesi konusunda açıktır ve bu durumda bir başkasının, başka bir şeyi yapar olduğunu söylemesi halinde, ikisi arasında tearuz meydana gelmez.
“Ona eşlik ettim, onu yasaklarken görmedim, biz onun zamanında bunu yapardık...” sözleri, takrir (onaylama) konusunda açıktır, fakat bu bir nass değildir.
Hadisler Arasında, Tarîkler Sebebiyle Meydana Gelen Farklılıklar:
Bazen, hadisler arasında, tarîklerin farklı olması sebebiyle ihtilâflar meydana gelmiş olabilir. Bu, hadisin mana ile rivayet edilmiş olmasından kaynaklanır. Hadis, farklı tarîklerden gelir ve sika ravîler onun lâfzında ihtilâfa düşmezlerse, bu, o hadisteki lâfzın Rasûlullah’a (s.a.) ait olduğunu gösterir. Bu durumda, asıl maksadı ifadenin ötesinde kullanılan takdim tehîr, vâv, fâ.., gibi zâid unsurlarla da istidlalde bulunmak mümkün olur.
Eğer râvîler, muhtemel manalara gelecek şekilde ihtilâf ederler, kendileri de fıkıh, hıfz ve çokluk bakımından birbirlerine yakın durumda olurlarsa, o zaman açıklık düşer ve o hadisle, ancak hepsinin müştereken ifade ettikleri manaya istidlal mümkün olabilir. Ravîlerin büyük çoğunluğu, hadisleri rivayet ederlerken asıl manaya önem verirler, lâfza fazla önem vermezler.
Eğer ravîler arasında mertebece farklılık varsa, o zaman sika (güvenilir), sayıca daha çok, olayı en iyi bilen râvîlerin hadisleri tercih edilir. Sika râvînin rivayeti, fazladan bir kaydın varlığını ifade ediyorsa, -meselâ, “Sıçradı” dedi, “kalktı” demedi; “Bedeni üzerinden suyu akıttı” dedi, “yıkandı” demedi ifadesi gibi-, o zaman bu ziyadelik alınır.
Aralarında fahiş bir şekilde farklılık bulunur, kendileri de derece itibarıyla birbirlerine yakın olurlar, birini diğerine tercihi gerektirecek bir unsur da olmazsa, o zaman üzerinde ihtilâf ettikleri noktalar düşer, dikkate alınmaz.