meryem
Sat 19 February 2011, 10:22 pm GMT +0200
Ruh
Asırlardan beri insanların halâ ulaşamadıkları hakikatlerden biri “Ruh”tur. Zaten Kur'an, insanların, daha nice asırlar geçse de, bu lüğazı çözemeyeceklerini haber vermiştir:
“Sana ruhtan sorarlar. De ki: Ruh rabbimin emrindedir.” [883] Bunun hakikatini akıllar anlamaktan âcizdir.
“Ruh” kelimesi, kaynağı cismânî kalbin boşluğunda bulunan ve damarlarla bedenin her tarafına yayılan, böylece görme, duyma, koku alma ve benzeri hislerle hayatiyeti azalara ve bütün bedene yayan latif bir cisimdir. Bu manasıyla doktorları alakadar eden ruh din alimlerini alâkalandırmaz. İkinci manasıyla o, insanın müdrik ve âlim olan hissidir ki o zaman kalb ve akıl karşılığıdır.[884]
Ehli Sünnet alimleri arasında: “Ruh, can ve hayat demektir.” diyenlerin yanı sıra “O, beden kalıbına tevdi edilmiş muayyen bir varlıktır.” diyenler de olmuştur. Fakat herkes şunda müttefiktirler: “İnsan ruh ve bedenden meydana gelmiştir.” [885]
Ruh, üzerinde en çok münakaşa yapılan meselelerden birisidir.[886] Cüneyd Bağdadî “Ruhla ilgili bilgileri Allah kendisine tahsis etmiştir. Onun varlığını kabul etmekten başka birşey söylemek mümkün değildir.” Demiştir.[887] Sufîlerin cumhuru “Ruh bedene hayat veren bir mânâdır.” diye ittifak etmişlerdir.[888]
Ne künhünü, ne mahiyetini, ne de işleyiş şeklini bilebildiğimiz, meçhul güç ve kuvvet “Ruh”, bizim Allah Teala ile temas ve irtibat vasıtamızdır. O yaratılışı icabı Allah'la temas kurmaya salahiyetli kılınmıştır. Şüphesiz o, Allahı'n haber verdiği gibi, Kendi ruhundan bir tecellidir, onu kendi eliyle bir parça çamura yerleştirmiştir[889]: “O'dur ki yarattığı herşeyi güzel yarattı ve insanı yaratmaya bir parça çamurdan başladı (...) sonra Allah onu düzeltip tamamladı ve ona bizzat kendi ruhundan üfledi. [890] Cenab-ı Allah bir cüziyyet için değil, insanı şereflendirmek için, ona nefh ettiği ruhu kendisine izafe etmiştir.[891] denilebilir ama, bu ruhun, insandaki, Allah ile olan manevî irtibatın mahalli ve asıl itibarıyla Allah'ın razı olacağı iyi işlerin kaynağı olmasına bir işaret olabileceğini de düşünebiliriz. Bundan dolayı İbrahim Hakkı hazretleri, insan ruhunun vasıflarıyla, Allah Teala'nın subûtî sıfatları ve güzel isimleri arasında müşabehet olduğunu ifade eder. Tabiî ki bu müşabehet; Cenab-ı Allah'ın isimleri uluhiyyete yakışır tarzda, insan ruhunun sıfatları da ubudiyete yakışır tarzda olmakla beraberdir.[892]
İslâm, hususî bir ilgiyle ruhu ele alır. İslama göre ruh, beşerî oluşun merkezi ve toplanma noktasıdır. Ruh bütün oluşların dayandığı, tüm varlıkların biribiriyle irtibat kurduğu kaide ve temeldir. İnsanı evvel emirde aydınlığa götüren ruhtur. Aslında onun, insanı Allaha yaklaştıran vasıta olması herşeye bedeldir.[893]
[883] İsrâ: 17/85.
[884] Gazali, 3/5 - 6; R. İsfahani, 299.
[885] Kuşeyrî, Risale, 183; Kelâbâzî, 99.
[886] RM., 14/316 - 45; M. Sabri, Mevkıf, 1/408; M. Kutub, 54 -60; Akkad, Kur'an Felsefesi, 118.
[887] Kelâbâzî, 99.
[888] Kelâbâzi, 99; Kuşeyrî, a. g. e., 183.
[889] M. Kutup, 57.
[890] Secde: 32/7,9 ; Benzer ayetler: Sâd: 38/72; Hicr: 15/28,29.
[891] Elmalılı, 6/4109
[892] İbrahim Hakkı, Marifetname, 223.
[893] M. Kutub, 59.