sumeyye
Mon 19 September 2011, 12:34 pm GMT +0200
2. Ravilerin Tarih ve Vefatları
Hafız İbni Salâh, Marifetu-Ulûmi'I-Hadis adlı kitabında şunları kaydeder:
"Hadis ilimlerinin altmışıncı türü, ravilerin tarihini bilme ilmidir. Bu ilimde sahabe, muhaddis imamlar ve ulemanın vefat ve doğumlarından ve ne kadar yaşadıklarından bahsedilir.
Süfyân es-Sevrî, kendisinden yaptığımız rivayette şöyle demektedir: "Raviler, yalana başvurmaya başlayınca biz de tarihe başvurduk."
Hafs b. Gıyâs da kendisinden aktardığımız haberde şöyle der: Bir raviyi şüpheli görünce onu senelerle (yani onun yaşını, rivayette bulunduğu kişinin yaşıyla karşılaştırarak) imtihan edin. İsmail b. Ayyâş'tan rivayet ettiğimiz şu olay, buna örnek teşkil eder. İsmail b. Ayyaş şöyle der: "Ben Irak'tayken hadis ehlinden bazıları gelip: Burada Halid b. Ma'dân'dan rivayette bulunan var dediler. Ben de adamın yanına vanp hangi tarihte Halid b. Ma'dân'dan hadis yazdığını sordum. Hicretin 13. senesinde dedi. Bununla hicretin 113. senesinde demek istiyordu. Cevaben kendisine: Sen, ölümünden yedi yıl sonra Halid b. Ma'dân'dan rivayette bulunduğunu iddia ediyorsun, dedim."
İsmail der ki: Halid, hicretin 106. senesinde vefat etmiştir. Kendisinden yaptığımız rivayette el-Hakim Ebu Abdullah şöyle der: Ebu Cafer Muhammed b. Hatem el-Keşşî yanımıza gelip Abd b. Humeyd'den rivayette bulununca kendisine doğum tarihini sordum. Hicretin 202 senesinde doğduğunu söyledi. Dönüp arkadaşlarımıza şöyle dedim: Bu adam, ölümünden 13 yıl sonra Abd b. Humeyd'den hadis dinlediğini ileri sürüyor. [465]
Bu gibi nedenlerden dolayı hafız imamlar ve tarihçiler gerek tabakat ve temcim kîtaplannda gerekse hâdise ve vefatları kaydeden tarih kitaplannda ravilerin doğum ve ölüm tarihlerine Önem vermişlerdir. Ravilerin vefat tarihlerini konu edinen pek çok eser vermişlerdir. Bu eserlerde vefat tarihlerinin yanısıra doğum tarihlerini de kaydetmişlerdir. Ancak sadece doğum tarihlerini konu edinen müstakil bîr eserin varlığını bilmiyoruz.[466]
[465] İbni Salah, Ma'rifetu UlÛmi'l-Hadis, 382
[466] Konuyla ilgili yazılan eseder hakkında bkz. Ebu Gudde, Lemehât min Tarihi's-Sünne, 155-159 Muhammed Salih Ekinci, Hüccet Değeri ve Tedvin Açısından Sünnet, Rağbet Yayınları: 192-193.