Sevdacık
Mon 30 August 2010, 01:49 pm GMT +0200
Özeleştiri (özün, nefsin, insanın kendisini eleştirmesi) Mumsema İslam Arşivi Özeleştiri (özün, nefsin, insanın kendisini eleştirmesi)Özeleştiri
Özeleştiri (özün, nefsin, insanın kendisini eleştirmesi) Müslümanlar arasında özeleştirinin çok yaygın ve etkili olmaması bir dinî ve ahlakî kusurdur; bunun giderilmesi ise sağlıklı bir din ve ahlak eğitimi ile mümkün olabilir
Özeleştiri, özün, nefsin, insanın kendisini eleştirmesidir; duygu, inanç, düşünce ve davranışlarını belli bir gerçeklik ve değerler tablosu/şablonu içine yerleştirerek test etmesi, denemesi ve değerlendirmesidir Bunu, birey yaptığı gibi gurup, cemaat, millet, kültür ve medeniyet de yapabilir, yapmalıdır Son günlerde İslam adına yapılan, yapıldığı söylenen bazı kötü şeyler karşısında İslamî kesimin duygu ve düşüncelerini ortaya koyması kendilerini bu kesimin dışında görenlerce farklı şekillerde değerlendirildi Birçok köşe yazarı bunun şimdiye kadar yapılmadığını, yapılmamasının bir kusur olduğunu, yanlışı savunmakla bir yere varılamayacağını, bu gelişmenin iyi bir başlangıç olduğunu ifade ettiler
Yeterince olup olmadığı bir yana başlangıçtan bugüne Müslümanlar fert ve ümmet olarak kendilerini eleştirmişlerdir İlk halifeler kendilerini seçenlerden bunu istemişler, zaman içinde meydana gelen dinî gruplar birbirlerini kıyasıya eleştirmişler, mücedditler kitaptaki (doğru, gerçek, sahih) İslam ile yaşanan İslam arasındaki tutarsızlığı açık ve etkileyici ifadelerle dile getirmişler ve farkın kapanması, toplumun gerçek İslam'a dönmesi için gayret sarfetmişlerdir Tasavvuf mensupları özellikle ferdin kendini devamlı denetlemesini (murakabe), hesaba çekmesini, yapıp ettiklerini sorgulamasını (muhasebe) istemişler; mesela Gazzali'nin meşhur İhyâ isimli kitabının bir bölümü bu konuya ayrılmıştır M Akif, "Müslümanlık nerde bizden geçmiş insanlık bile" derken, İkbal "İslam'da kusur yok iyi incele-Kusur Müslüman'da sen onu ele" beytini yazarken özeleştiri yapmaktadırlar Cemaatlerin ve tarikatlerin her birinin özeleştiri yapması, aslında mümkün olmakla beraber bugünkü yapıları bakımından imkansız gibidir; ancak bunların da birbirlerini devamlı eleştirdiklerini biliyoruz İslamî kimlikleri ön planda olan kimselerin kurdukları partiler yine böyle olan Müslümanlar tarafından devamlı eleştirilmiştir Son zamanlarda sayıları hızla artmış bulunan çok ortaklı holdinglerin MÜSİAD tarafından masaya yatırılması, takibe alınması ilgi çekici bir özeleştiridir (Yörünge Dergisi'nin 17-23 Ocak sayısına bak) Evet Müslümanlar bunu yapmışlardır; çünkü dinleri onlara bunu buyurmaktadır:
İyiyi teşvik ve emretmek, kötüyü engellemek İslâmî bir ilkedir Bu ilke özeleştiri yapılmadan uygulanamaz
"Siz kendi kendinizi tezkiye edip temize çıkarmayın; Allah, kimin kötülüklerden uzak yaşadığını daha iyi bilmektedir" (Necm: 53/32);
Şeytana bahane bulanlara karşı onun dilinden: "Beni kınayıp suçlamayın, kusuru kendinizde arayın" (İbrahim: 14/22)
"Kendini kınayan nefse yemin ederim" buyurulmuştur
Müslümanlar arasında özeleştirinin çok yaygın ve etkili olmaması bir dinî ve ahlakî kusurdur; bunun giderilmesi ise sağlıklı bir din ve ahlak eğitimi ile mümkün olabilir
Olanı kadar özeleştirinin başkalarının kulağına gitmemesi, hatta bazan onlardan gizli yapılmasının sebebi güvensizliktir Aslında eğer varsa özeleştiri kusuru başkalarında da vardır ve onlar da -yapıyorlarsa- eleştiriyi kapalı kapılar arkasında yapmaktadırlar "Gizlemenin sebebi güvensizliktir" dedik, evet iki taraf da bunun aleyhlerinde bir koz, bir delil olarak kullanılmasından korkuyorlar
Özeleştiri toplumda bir erdem olarak kabul edilir ve bunu yapanların aleyhinde kullanılmazsa teşvik görür Özeleştiri ile ilgili bir başka problem de gerçeklik ve değer tabloları arasındaki farktır Bilim ve değer anlayışları biribirinden farklı olan fert ve gurupların eleştiri ile ulaşacakları sonuç ve değerlendirme de birbirinden farklı olacaktır Özeleştiri konusunda bu gerçeğin de gözden uzak tutulmaması gerekir