sidretül münteha
Tue 25 January 2011, 03:35 pm GMT +0200
B- Orucun Rükünleri:
Ramazan orucunun -ikisinde ittifak, birinde ihtilâf edilen- üç tane rüknü vardır. Rükün olduklarında ittifak edilenler zaman ile imsaktir. İhtilaf edilen de niyettir. [5]
1. Orucun Zamanı:
Zaman olan rükün de iki kısma ayrılıp biri vücub zamanıdır ki Ramazan ayıdır. Biri de imsak zamanıdır ki bu ayın gündüzleridir. Bu her iki zamanla ilgili ana mes'eleler bulunmaktadır ki ulema bu mes'elelerde ihtilâf etmişlerdir. Biz vücub.zamanı ile ilgili olan mes'elelerden başlayalım. [6]
A- Farz Oluş Zamanı:
Bu mes'elelerin birincisi, bu zamanın başlangıcı ve bitişi, yani kaç gün sürdüğü, ikincisi de, bunu her şahsa ve her iklime göre bildiren alâmetlerin neler olduğu hakkındadır.
Ulema, Arabî ayların kâh yirmidokuz, kâh otuz gün sürdüğünde ve Ramazan ayı başlayış ve bitişinin de ancak hilalin görülmesi ile tesbit edildiğinde müttefiktirler. Zira Peygamber (s.a.s) Efendimiz,
«Hilâli gördüğünüzde oruç tutunuz ve hilâli gördüğünüzde orucu bırakınız» [7] demiş ve bundan, ay yüzeyinin tamamen kararmasından sonra bir kenarından tekrar ışıklanmaya başlamasını kast buyurmuştur. Fakat bununla ilgili olarak iki mes'elede ulema ihtilâf etmişlerdir. malı?
1- Hava kapalı olup hilâlin görülmesi mümkün olmadığı zaman ne yap-
2- Hilâl ne zaman görülürse muteberdir? [8]
a- Havanın Kapalılığından Ayın Görülememesi:
Cumhur, «Eğer Ramazan'ın başında hava kapalı olursa ondan önceki Şaban ayı otuz gün sayılır ve otuzbirinci gün Ramazan'ın başlangıcı olur ve eğer sonunda kapalı olursa otuz gün tamamlanır» demiştir.
Ibn Ömer ise «Eğer kapalı olan, ay başının hilâli ise ertesi gün -ki buna şekk günü denilmektedir- oruç tutulur» demiştir.
Selefden bazısının «Eğer hilâl kapalı olursa ay ve güneşin seyri ile hesaplamaya baş vurulur» dediği rivayet olunmuştur. Bu, Tabiin'in büyüklerinden Mutarrif b. Şureyh'in görüşüdür.
Ibn Şureyh de İmam Şafii'den «Ay dereceleri ve yıldızlar bilimi ile uğraşan kimse eğer yaptığı hesap neticesinde ona, eğer hava kapalı olmasaydı hilâl görülecekti diye kesin bir inanç hasıl olursa bu inanca göre oruç tutar ve tuttuğu oruç yerindedir» dediğini hikâye etmektedir.
Bu ihtilâfların sebebi Peygamber (s.a.s).Efendimiz'in:
«Hilâli gördüğünüzde oruç tutunuz ve hilâli gördüğünüzde orucu bırakınız. Şayet çevreniz kapalı olursa onu takdir ediniz» [9] hadisindeki kapalılıktır.
Cumhur, «Onu takdir ediniz», «Ramazan hilâli için önceki ayı otuz gün farzediniz, demektir» demiştir.
Kimisi «Hilâl için takdir etmek hilâli hesapla bulmaktır» demiştir.
Kimisi de "Bu sözün mânâsı 'Hilâlin yenilendiğini farzederek ertesi günü oruç tutunuz, demektir" demiştir ki bu -yukarıda söylediğimiz üzere- Ibn Ömer'in görüşüdür. Fakat bu mânâ ile lafız birbirinden oldukça uzaktır.
Ulemanın cumhurunu yukarıdaki şekilde hadisi tefsir etmeğe sevk eden sebep îbn Abbas'ın sabit olan,
«Şayet çevreniz kapalı olursa, Şaban'ı otuz (gün) olarak tamamlayınız» [10] şeklindeki rivayetidir. Çünkü yukarıdaki rivayet her ne kadar kapalı ise de, bu rivayet açıktır. Kapalıyı açığa göre tefsir etmek ise bütün ulemanın ittifakı ile gereken bir yoldur. Zira usûl ulemasına göre müfesser ile mücmel rivayetler arasında hiçbir zaman çelişme olamaz. Kısacası, cumhurun görüşü -Allah bilir- hakikate daha yakındır. [11]
[5] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/24.
[6] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/24.
[7] Buhârî, Savrn, 1 10, no: 1909.
[8] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/24.
[9] Mâlik, Siyam, 18/1, no: 1.
[10] Müslim, Siyam, 13, no: 1088.
[11] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/25.