sidretül münteha
Mon 24 January 2011, 04:34 pm GMT +0200
3. Orucu Bozan Hallerden Sakınma:
Orucun üçüncü rüknü, orucu bozan şeylerden sakınmaktır. Farz olan oruçta hangi şeylerden sakınmak gerekiyorsa mendub olan oruçta da aynı şeylerden sakınmak gerekir. Oradaki ihtilâf burda da mevcuttur.
Mendub olan orucu bozmanın hükmüne gelince: Ulema, kişiye mendub olan orucunu bir mazeretten dolayı bozduğunda bir şey lâzım gelmediğinde müttefiktirler.. Fakat özürsüz olarak ve bile bile mendub olan orucunu bozan kimse hakkında ihtilâf etmişlerdir.
îmam Mâlik, «Ona kaza lâzım gelir», İmam Şafii ile bir kitle ise, «Lâzım gelmez» demişlerdir.
Bu ihtilâfın sebebi, bu husustaki hadislerin çeşitli olmasıdır. Zira îmam Mâlik, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in zevceleri Hz. Hafsa ile Hz. Aişe'nin, oruçlu iken kendilerine hediye olarak getirilen bir yiyeceği yiyerek oruçlarını bozduklarım ve Peygamber Efendimiz'in onlara,
«Yerine bir gün kaza ediniz» [121] buyurduğunu rivayet etmektedir.
Ümmü Hâni'nin «Mekke'nin fethi sırasında bir ara Hz. Fattma gelip Rasûlullah (s.a.s)'ın sol yanına oturdu. Bende sağ yanında idim. Hizmetçi hz içinde içecek bulunan bir kah getirip Rasûlullah (s.a.s)'a verdi. Rasûlullah (s.a.s) alıp içtikten sonra bana verdi. Ben de içtim ve 'Ya Rasûlallah, oruçlu idim, orucumu bozdum' dedim. Rasûlullah (s.a.s) bana 'Sen bir orucun kazasını mı tutmuştun?' diye sordu. 'Hayır', dedim.
Rasûlullah (s.a.s),'
«Orucun tatavvu' olduğu için sana bir sey lâzım gelmez» dedi» [122]mealindeki hadisi ise bununla çelişmektedir.
İmam Şafii bu hususta, Hz. Aişe'nin «Rasûlullah (s.a.s) yanıma geldi. Ona: Sana bir yemek sakladım', dedim. Rasûlullah (s.a.s) «Ben oruç tutmak istemiştim. Fakat getir (de yiyeyim)» dedi»[123] mealindeki hadisi ile ihticac etmiştir.
İmam Mâlik'in rivayet ettiği Hz. Hafsa ile Hz. Aişe'nin hadisi müsned değildir. Bu ihtilâfın bir diğer sebebi daha vardır. O da tatavvu' (nafile) olan orucun, tatavvu olan namaz ile tatavvu1 olan hacdan hangisine benzediğinde ihtilâf etmeleridir. Zira tatavvu olarak hac veya umreye başlayıp da yanda bırakan kimseye kaza lâzım geldiğinde ve tatavvu olarak namaza başlayıp da yarıda bırakan kimseye ise -bildiğime göre- kaza lâzım gelmediğinde ic-ma' etmişlerdir.
Orucu namaza kıyas edenler, orucun hacdan çok, namaza benzediğini iddia etmişlerdir. Zira haccın ayrı bir özelliği vardır. Tatavvu' da olsa, hacca' başlayan kimse, haccı herhangi bir sebeple bozulsa bile yarıda bırakamaz, sonuna kadar devam etmesi gerekir. Namazda ise, bu özellik yoktur. Cumhur, tatavvu olan orucunu yanlışlıkla bozan kimseye kaza lâzım gelmediği görüşündedir. İbn Uleyye ise, orucu hacc'a kıyas ederek «Kaza lâzım gelir» demiştir.
Ümmü Hâni'nin hadisini Ebû Dâvûd kaydetmektedir. İmam Mâlik bu hadisi, Ümmü Hâni oruçlu olduğunu unuttuğu için Peygamber (s.a.s) Efendimiz kendisine: «Sana bir sey lâzım gelmez demiştir» şeklinde tefsir etmiş olabilir. Ebû Dâvûd HzA Aişe'nin hadisini de, bizim naklettiğimiz ifadeye yakın bir ifade ile ve Hz. Âişe ile Hz. Hafsa'nın hadisini de aynı sözlerle kaydetmektedir. [124]
[121] Mâlik, Sıyâm, 18/18, no: 50.
[122] Ebû Dâvûd, Savm, 8/72, no: 2456.
[123] Müslim, Sıyâm, 13/32,1154.
[124] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/66-67.