müzzemmil
Sat 17 September 2011, 05:11 pm GMT +0200
2- Neshi Kabul Edenler
İslâm alimleri arasıda neshin varlığını kabul edenler çoğunluktadır,[123] Neshi kabul edenlerin dayandıkları deliller, Kur'an'da yer alan bazı ayetler ve Hz. Peygamberin sünnetindeki uygulamalardır. Yaptı-âımız araştırmada söz konusu deliller yer yer ele alınmakla birlikte, örnek olması için burada bazılarına temas edilecektir. Bu delillerden bir kaçını şu şekilde ifade edebiliriz.
"Biz bir ayetin hükmünü kaldırır yahut unutturursak, onun mislini veya daha hayırlısını getiririz."[124]
Neshin varlığını kabul edenlerin ilk ileri sürdüğü delil bu ayettir. Söz konusu ayetin anlamında neshin varlığı açıkça ifade edilmektedir.[125] '. .
"Biz bir ayeti başka bir ayetle tebdil ettiğimiz zaman -ki Allah İndirdiğini çok iyi bilir- şöyle dediler: Sen gerçek bir iftiracısın. Halbuki onların çoğu bilmezler."[126]
Buraya alınan ayette geçen tebdil kelimesinin neshe delalet ettiği kabul edilir.
"İçinizden ölüp geriye eşler bırakan (erkekler) eşlerinin (evlerinden) çıkarılmaksızm, bir yıla kadar geçimlerinin sağlanmasını vasiyet etsinler."[127] Bu ayet "Sizden vefat edip de geriye kalan hanımlar, kendilerini dört ay on gün gözetsinler../'[128] ayetiyle nesih edildiği ileri sürülür.[129]
"Allah istediğini kaldırır, istediğini baki kılar. Ana kitap onun yanındadır/'[130] İmam Şafiî (ö. 204/819), bu ayete mana verirken; "Allah istediği farzı İmha, istediğini baki kılar" sözleriyle açıklamaktadır.[131] Allah kulların içinde bulundukları durumlara göre kolaylık göstermeyecek olsaydı, "İstediğimizi bırakır, istediğimizi kaldırırız." dememesi gerekirdi. Şüphesiz Allah, gönderdiği emir ve nehiy-ieriyle insanların hayrını ve mutluluğunu hedeflemektedir.
Neshin varlığına delil getirilirken, Bakara Sûresi 141,143 ve 144. ayetleriyle Kıblenin değişmesi örnek gösterilir. Çünkü Müslümanların önce Kudüs'e doğru namaz kılmaları, daha sonra Mescid-i Haram'a yönelmeleri neshin varlığına önemli bir delil kabul edilmektedir.[132]
Başka bir misal; "Eğer içinizden sabırlı yirmi kişi bulunursa, onların iki yüzüne galip gelir"[133] ayetinin "Şimdi Allah sizden yükü hafifletti; bildi ki sizde bir zaaf vardır. Artık sabırlı ve azimli yüz kişi olursa, onlardan İki yüz kişiyi mağlup eder...."[134] ayeüyle nesih edildiği naklidir.[135]
Kaynaklarda yer alan misalleri çoğaltmamız mümkündür. Fakat verilen örnekler birbirlerine yakın nakillerdir. Kabul edenlerin temel felsefesi, aynı konuda bir çok ayetin olmasını kulların eğitimi şeklinde algılamış olmalarıdır. Yoksa ilahi emirlerdeki farklılık değildir. Ayetler arasındaki değişiklik, İlâhi takdir yetkisindedir. Kulların bir müdahalesi söz konusu değildir. Allah'ın bir emri kaldırması ve yerine yenisini göndermesi, insanlık için bir lütuf kabul edilir. Nesih hadisesinin, insanların yanlış inanç ve adetlerinin düzeltildiği, içinde bulundukları sıkıntılardan kurtarıldığı ve İslâm'ın kolay kabul edilmesine yardımcı olduğu düşünülür.[136] Bu düşüncelerden hareket edildiğinde Kur'an'da nesh vardır sonucuna varılabilir.[137]
[123] Amidî, 111/106.
[124] Kur an-ı Kerim, Bakara, 2/106.
[125] Bk. Râzî, Tefsir, İII/229; Amidî, III/107; Sâbûnî, 1/101.
[126] Kuran-ı Kerim. Nahl, 16/101.
[127] Kur'ân-ı Kerim. Bakara. 2/240.
[128] Kur'ân-ı Kerim, Bakara, 2/234.
[129] Râzî, Tefsir, İli/229: Sâbûnî. 1/102.
[130] Kuran-, Kerim. Rad. 13/39.
[131] Şafiî. Risale, s. 55.
[132] Râzî, Tefsir, 111/230; Sâbûnî, 1/102. Kıblenin değişmesinin neshin varlığına delil olamayacağı İleri sürülerek, ayetin Ehl-i Kitabın iddialarına cevap olarak indiği belirtilir. Bk. Şimşek, Said, Selçuk Ü.İ.Fak. Der. Sayı. 2; s. 242.
[133] Kur an-ı Kerim, Enfal, 8/65.
[134] Kur an-ı Kerim, Enfal. 8/66.
[135] Râzî, Tefsir, 111/229; Sâbûnî. 1/102. Bu ayetlerle ilgili iki ve üçüncü bölümde geniş açıklamalar yapılacaktır.
[136] Daha geniş bilgi için bk. Râzî, Tefsir, 111/229-230; Amidî, 111/106-120; Sâbûnî, i/100-103.
[137] Doç. Dr. Remzi Kaya, Kur'ân-ı Kerim'de Nesih, ISBN : 975-97468-1-6, Bursa Nisan 2001: 35-36.