müzzemmil
Mon 19 September 2011, 09:59 pm GMT +0200
Nefs'in Allah Hakkında Kullanılması
Kur'ân-ı Kerim'in altı ayn yerinde Nefs kelimesi Allâhû Teâlâ'ya ıtlak olunmuştur/Nefs'in Allah için kullanıldığı âyetlerin açıklanması, özellikle Tefsirciler arasında değişik görüşlerin ileri sürülerek farklı yorumlar yapılmasına sebep olmuştur. Bunun nedeni, Nefs sözcüğünün hem Allah'a ve hem de başta insan olmak üzere bazı diğer varlıklara ıtlak olunmasıdır. Kur'an'da Nefs'in Allah'a ıtlak olunduğu âyetleri müfessirler te'vil yoluna gitmişlerdir.
Nefs'in Allah'a ıtlak olunduğu âyetler, ya bizzat Allâhü Teâlâ'nın kendi sözleriyle veyahut başka birinin ağzından dile getirilmiştir ve bu âyetler hep "Allah'ın zâtı" mânâsını ifade etmektedir.
Örneğin Allâhü Teâlâ Hz. Musa'ya hitaben:
"Seni kendim (nefsim) için seçtim" [46] buyuruyor.
Muhyiddîn İbn Arabî (V 638 R/1240 M.) bu âyeti:
"Seni kendi zâtıma has kıldım. Sende bulunan güzel özellikler ve benim halifeliğime ehliyetli olabilmen için, Medyen halkı arasından, tüm havâssınıı (gizli bilgilerimi) sana verdim" [47] şeklinde açıklamıştır.
Fahreddin Râzi (V 606 R/1210 M.) ise bu âyetteki "Nefs" kelimesinin, "mübalağarın çokluğuna delâlet eden bir te'kid (vurgu)" için kullanıldığı [48] yorumunu getirmiştir.
Başka bir âyet-i kerimede de, bu defa Hz. İsa'nın ağzından "Nefs" sözcüğü Allâhü Teâlâ için kullanılmaktadır:
"(Ey Rabb'im!) Sen benim nefsimde olanı bilirsin, ben senin nefsinde olanı bilmem" [49]
Bu âyet; İbn Arabî (V 638 H./1240 M.) tarafından:
"Ben senin nefsinde olanı bilmem; yani, senin "zâtında" olanı bilmem. Çünkü ben küll'ü ihata edip kavrayamam." [50]
Fahreddin Râzî (V 606 H./1210 M.) tarafından:
"Bu âyetten kasıt; "Sen benim bildiklerimi biliyorsun, ben senin bildiklerini bilmiyorum" demektir." [51]
İsmail Hakkı Bursevî (V 1137 H./1724 M.) tarafından da:
"Yani, senin gizlediklerini ben bilemem." [52] şeklinde tefsir edilmiştir. "Bu âyette Allah için kullanılan "Nefs" kelimesi "Allah'ın zâtı" ve ("hakikati" mânâsına gelmekle birlikte, buradaki "senin nefsinde" deyimi, "senin yanında, senin katında" [53] olarak da anlaşılmıştır.
Kur'an-ı Kerim'in başka yerlerinde Allâhü Teâlâ, "Nefs" kelimesini kendisi için kullanıyor:
“O (Allah) rahmet etmeyi kendi nefsine (üstüne)yazdı” [54]
"Rabb'iniz rahmet etmeyi kendi nefsine (üstüne) yazdı" [55]
“Allah sizi nefsinden (kendisinden) sakındırır" [56]
Zikredilen bu âyetlerde geçen "Nefs" kelimesi hep "Allah'ın zâtı ve hakikati, zâtullah" mânâsına gelmekle birlikte, son olarak kaydedilen ve ÂI-i İmrân Sûresi'nin iki ayrı âyetinde aynı şekilde geçen "Nefs" sözünün "işkence" ve "cezalandırma" olduğunu söyleyen Tefsirciler de vardır. [57]
[46] Tâhâ: 20/41.
[47] Ebubekir Muhyiddîn Muhammed b. Ali İbn Arabî, Tefsîru'l-Kur'âni'l-Kerîm (Tefsîru İbn Arabî), c. II, s. 43, İmişârâtû Nasır Hûsrev, Tahran, 1987.
[48] Fahruddin Muhammed b. Ömer Râzî, Esâsû't-Takdis, s. 123, Mektebetü'l-Külliyyâti'1-Ezheriyye, Kahire, 1986.
[49] Mâide: 5/116.
[50] İbn Arabî, Tefsir, c. I, s. 353.
[51] Râzî, Esâsü't-Takâîs.s. 123.
[52] İsmail Hakkı Bursevî, Tarvlru'l-Ezhân min Tefsiri Rûhi’l-Beyân, c. I, s. 457, Neşreden: Muhammed Ali Sâbûnî, Dâru'l-Kaîem, Dimeşk, 1989.
[53] Regis Blachere, A.g.m., s. 194.
[54] En'âm: 6/12.
[55] En'âm: 6/54.
[56] Âl-i İmrân: 3/28 ve 30.
[57] Mehmed Ali Aynî, "Nefs Kelimesinin Manaları", s. 51. Ahmet Ögke, Kur'an'da Nefs Kavramı, İnsan Yayınları: 24-25.