sumeyye
Fri 17 August 2012, 06:38 am GMT +0200
Nafakası Mükellefe Ait Olanlar: [29]
1) İmamiye Mezhebi, eş-Şafiî, Ahmed b. Hanbel ve Malik'e göre, kişi, -büyük çocukları vs. dahil- nafakasıyla mükellef bulunduğu kimselerin de fitresini ödemekle mükelleftir.
2) Zeydiye Mezhebine göre, kan evlilik veya kölelik dolayısıyla nafakası kendisine ait olanların fitresi, aynı mükellef tarafından ödenir.
3) Ebu Hanife'ye göre, mükellef eşinin ve büyük çocuklarının izniyle onların mallarından fitrelerini ödeyebilir, izinsiz ödemek zorunda değildir. İzinsiz ödeme yapması halinde, borç düşmüş olur; Muhammed eş-Şeybânî ve Tahâvî'ye göre, izinsiz ödeme halinde tazminat gerekir.
4) Leys b, Sa'd'e göre, ücreti belli işçi için de fitre ödenir. Libya Zekât Kanunu (m. 20) da, fitrenin, mükellef venafakası kendisine olanlar adına ödeneceği şeklinde bir düzenleme yapmıştır.
Günümüzde, eskisinden çok farklı olarak, kalabalık aileler değil, dar aileler daha zengin, daha müreffehtirler. Bu bakımdan fitre yükünün, ailelere dağılışında, gelir ve varlık yönünden bir terslik sözkonusudur. Çizilmiş olan asgarî hayat standardı, eğer aile veya hane halkı genişliğini dikkate alıyorsa -ki alması gereği açıktır-, bu mahzur ortadan kalkmış olur. [30]
Köle: [31]
1) Hanefî Mezhebine göre, ne köle, ne de onun yerine efendisi, fitre ödemekle mükelleftir.
2) Ebu Hanife ve eş-Şafiî'ye göre, kölelere de fitre ödemek vaciptir; İbnu'l-Muzir, köleler için zekât ödeneceği konusunda icma bulunduğunu nakleder:
a) Ebu Hanife'ye ve Zeydiye Mezhebine göre, müslüman olsun, kâfir olsun köle için ödemeyi efendisi yapar. Ebu Hanife'ye göre ortak kölede kimse fitre ödemez. Muhammed eş-Şeybânî'ye göre, her ortak ayrı ayrı fitre öder.
b) eş-Şafiî'ye göre, müslüman kölenin fitresi, efendisine aittir. Ortak köle içinde ödenir. Ahmed b. Hanbel'e göre de ortak köle için fitre ödenecektir.
Zimmînin, müslüman kölesi için, fıtır sadakası ödemesi gerekmez.
108. Mevzu
Önceden de sözedüdiği gibi, fitrede verginin mevzuu kişinin bizzat kendisi, onun sağ oluşudur[32].
[29] Ahmed b. Hanbel, Mesâil, s. 168, no: 632, 637; İbn Rüşd, BM, c. I, s. 254; İbnul-Munzir, age, s. 32; Kardavî, FZ, c. II, s. 926; Kâsânî, BS, c. II, s. 70-72, Mergınânî, age, c. I, s. 115; Serahsî, age, c. II, s. 105; Şafiî, Umm, c. II, s. 63; Şeybanî, Asl, c. II, s. 219-221.
[30] Yazgan, T. : Sosyal Güvenlik Açısından Zekât, s. 55.
[31] Ahmed b. Hanbel, age, s.168-170; İbn Rüşd, BM, c. I, s. 254; İbnu'l-Munzir, âge, s. 32; Kâsânî, BS, c. II, s. 70-72; Mergınânî, age, c. I, s. 115; Serahsî, age, c. 3, s. 105; Şafiî, Umm, c. 2, s. 63; Şeybanî, Asl, c. II, s. 212-214, 225, 229.
[32] Bkz. yukarıda 10 4 3,