sumeyye
Tue 29 March 2011, 04:39 pm GMT +0200
Müzâraâ Akdinin Sıhhat Şartlan:
1- Âkdin süresi belirtilmelidir: Çünkü bu akid başda icar olarak, sonda da ortaklık olarak akdedilir. Zira bu akid arazinin ve orada çalışacak işçinin sağlayacakları menfaat üzerine yapılır. Şu halde icar akdinde olduğu gibi, bunda da sürenin belirtilmesi gerekir.
2- Arazi ziraata elverişli olmalıdır: Ki, maksat hâsıl olsun. Çünkü maksadın (ürünün) yeri orasıdır.
3- Tohumun miktarı belli olmalıdır: Ki, taraflar arasmda anlaşmazlık vukûbulmasın.
4- Tohumun cinsi belli olmalıdır: Çünkü verilecek olan ücret odur.
5-Ortakların üründen alacakları pay belli olmalıdır: Çünkü taraflardan her biri o payı ileri sürülen şart muvacehesinde bir bedel olarak haketmektedir ve bu bedelin de belli olması gerekmektedir.
6- Arazi, çalışacak olan ortağa teslim edilmelidir: Bunun sebebi mudârebe bahsinde açıklanmıştı.
7- Ürün aralarında müşterek olmalıdır: Bunun sebebi de mudârebe bahsinde açıklanmıştı. Ortaklığın sona ermesine yol açacak her şart, ortaklığı fasid kılar.
Önceden ortaklardan birine, 'şu kadar Ölçek' diye kesin olarak ölçek adedi belirtilirse, yahut ortaklardan birine su arklarıyla sulanan yerlerden çıkan ürün şart koşulursa, veya tohum sahibinin ektiği tohumunu alması şartı, yahut haraç miktarını alması şartı ileri sürülürse, müzâraâ akdi bozulur: Çünkü bu ortaklığın kopmasına yol açar ki, bunun akdi bozduğu mudârabe bahsinde anlatılmıştı.
Ürünün öşrünü ortaklardan birinin alması caizdir: Çünkü bu ortaklığın kopmasına yol açmaz. Zira öşür alındıktan sonra geride ürünün onda dokuzu kalır ki, ortaklık bağı bunun için bakidir. Ama haracın veya tohum miktarının üründen alınması bunun hilâfmadir. Zira olabilir ki, ürün ancak tohum veya haraç kadar veya daha az miktarda elde edilmiş olur ki, bu da ortaklığın bozulmasına ve müzâraâ akdinin iptaline yol açar.
Arazi ve tohum bir tarafdan iş ve hayvan diğer tarafdan; yahut arazi birinin, öteki şeyler diğer ortağın; veya çalışma birinden, geri kalanlar dieğer ortakdan olursa; ortaklık akdi sahih olur: Çünkü bu arazinin veya işçinin icar edilmesidir. Birinci şekil, yani arazi ve tohum bir tarafdan, iş ve hayvan diğer tarafdan olursa, sahihtir: Çünkü bu durumda tarlada çalışan işçi icarla tutulmaktadır. Sığır ise iş âleti olup, işçiye tâbidir ve karşılığında -terzinin iğnesinde olduğu gibi-bir ücret alması gerekir.
İkinci şekilde ise; ürünün belli bir kısmı karşılığında arazi icar edilmektedir ki, bu da miktarı belli dirhemler gibidir.
Üçüncü şekilde ise; işverenin iş aletiyle çalışsın diye, işçi tutulmaktadır. Bu, terziye elbiseyi, elbise sahibinin iğnesiyle dikmesini şart koşmaya benzemektedir.
Ortakların üstlendikleri mes'ûliyetler uyarınca ziraat ortaklığı sahih olunca, elde edilen ürün evvelden tespit edilen şartlara göre paylaşılır: Zira bir hadîs-i şerîfde Hz. Peygamber (sas) şöyle buyurmuştur: "Mü'minler şartlarının yanındadırlar. [6]
Araziden Ürün Elde Edilememesi:
Araziden hiç bir ürün elde edilemeyince, tarımda çalışan ortak da hiç bir hak alamaz: Çünkü müzâraâ tarlada bitecek ürünün üzerine yapılan bir ortaklıktır; halbu ki ürün de bitmemiştir. Bu, mudâribin kâr sağlamamış olmasına benzer. Yapılan iş bir icar akdi olsaydı, akid esnasında ücret belirtilirdi. İşçi de bu ücretten başkasını hakedemezdi. Ama fasid icarda hüküm bunun hilâfınadır. Zira o takdirde de işçi ecr-i misil almayı hakeder. Bu durumda yerden ürün bitmese de, işçi ücretten mahrum kalmaz.[7]
6] Bu hadîsi Ebû Dâvud ve Hâkim rivayet etmiştir
Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/477-479.
[7] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/479.