sumeyye
Thu 31 March 2011, 04:24 pm GMT +0200
Mudârebenin Çeşitleri:
Mudârebe;
A- Umumî ve
B- Hususî olmak üzere iki çeşittir.
A- Umumî olan da iki kısımdır:
1- Sermayedarın malını mudâribe vermesi ve ona; 'kendi bildiğin gibi çalış' dememesi: Bu durumda mudârib ticarette ihtiyaç duyduğu bu tasarrufları yapma hakkına sahiptir. Rehin vermek, rehin almak, kiralamak, maldaki kusur sebebiyle fıat indirimi yapmak, mudârebe malını havale etmek ve tüccarın yaptıkları her türlü muamele buna dâhil olur. Ancak mudârib elindeki sermayeyle başkasına teberruda bulunamaz, mudârebe yapamaz, ortaklık kuramaz. Sermayeyi başkasının malına katıp kanştıramaz, mudârebe üzerine borçlanamaz. Bunun gerekçesi daha evvel anlatılmıştı.
2- Sermayedarın mudâribe; 'kendi bildiğince çalış' demesi: Budurumda mudâribin bahsettiğimiz tasarruflarda bulunması, mudârebe yapması, ortaklıklara girmesi, elindeki mudârebe sermayesini başkasının malına katması caiz olur. Çünkü bunlar tüccarın yaptıkları işlerdendir.! Ancak başkalarına bağışta bulunamaz, borç veremez. Bunlar ticaretten sayılmadıkları için, sermayedarın malı işletme emrine dâhil olmazlar.
B- Hususî mudârebe de üç kısma ayrılır;
1- Sermayedarın mudâribe belirli bir beldede çalışma talimatını vermesi: Meselâ ona; 'Kûfe'de...' veya 'Basra'da çalışman şartıyla' demesi gibi...
2- Sermayedarın mudâribe belirli bir şahısla ticaret yapma talimatı vermesi: Meselâ ona; 'falan adama satman ve ondan satın alman şartıyla...' demesi gibi. Bu durumda mudâribin belirlenenden başka bir şahısla ticaret yapması caiz olmaz. Sermayedarın mudâribe koyduğu bu kayıt faydalı bir kayıttır. Zira olabilir ki, sermayedar, muamelât hususunda belirlediği şahsa güvenmektedir.
3- Sermayedarın mudâribe ticaret çeşitlerinden birinde tasarrufda bulunma emrini vermesi: Meselâ ona; 'sana verdiğim bu sermaye ile bez ticareti... ' veya; 'gıda maddesi ticareti...' veya; '...sarraflık muamelesi yapman şartıyla1 demesi gibi... Bütün bu durumlarda mudârib sermayedarın emriyle mukayyeddir (kayıtlıdır, bağlıdır).Bu emre muhalefet etmesi caiz olmaz. Çünkü o kayıt altına alınmıştır. Bunun izahı daha evvel yapılmıştı. Sermayedar mudâribe; 'Kûfe'nin falan çarşısında ticaret yapman şartıyla...' der de mudârib Küfe şehrinin başka bir çarşısında ticaret yaparsa, caiz olur. Çünkü aynı şehrin çarşıları sefer, nakit ve güven bakımından birbirlerine eşit durumdadır. Ama sermayedar mudâribe; 'illâ da falan çarşıda ticaret yapacaksın' der de, mudârib gidip başka bir çarşıda yaparsa, mudârib mes'ûl olur. Çünkü sermayedar o çarşıdan başka bir yerde ticaret yapmasını açıkça yasaklamıştır. [8]
[8] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/340-342.