müzzemmil
Fri 16 September 2011, 06:49 pm GMT +0200
3- Mücadele Sûresi'ndeki Mensuh Ayetler
"Ey İnananlar, siz Peygamberle gizli konuşacağınız zaman, konuşmadan önce bir sadaka verin...."[925]
Mücadele Sûresi'nde yer alan bu ayetin, aynı suredeki "Hususi konuşmanızdan önce, sadaka vermekten çekindiniz mi? ki bunu yerine getiremediniz. Ama Allah teubenizi kabul etmiştir..."[926] ayetiyle nesh edildiği kabul edilir.[927] Kaynaklarda yer alan bu bilgiler Hz. Ali'ye dayandırılır. Hz. Ali, Kur'an'da bir ayetin bulunduğunu, onunla kendinden önce kimsenin amel etmediğini, dolayısıyla o ayetin neshedildiğini belirterek,[928] ondan sonrada kimsenin amel etmediği rivayet edilmektedir. Söz konusu ayet Mücadele Süresindeki 12. ayettir. Diğer taraftan, benzer rivayetler İkrime ve Hasan (R.A.) dan da gelir.[929]
Buraya aldığımız ayet hakkında, tefsir ve Kur'ân ilimleriyle ilgili eserlerde geniş nakiller zikredildikten sonra nesih görüşünün ağırlık kazandığı gözlenir.[930] Dolayısıyla, ayetin neshinde bir ittifak söz konusudur. "En-Nesh fi'l Kur'ân" müellifi de, ayetin mensuh olduğunu ve bu konuda farklı görüşlerin bulunmadığını işaret etmektedir.[931]
Kur'an'da neshin olamayacağını belirten alimlerin dışında incelemeye aldığımız ayetin neshi hususunda görüş birliği bulunmaktadır İki ayeti karşılaştırdığımızda, birinci ayette Peygamberle konuşmak isteyenlerin sadaka vermeleri istenmektedir. İkinci ayette ise, "Fısüdaşmanızdan Önce sadaka vermenizden korktunuz mu? Mademki yapmadınız Allah'ta sizin kusurunuzu bağışladı..." buyurularak sadaka veremeyenlerin affedildiği belirtilmiş olur. Daha sonraki zamanlarda, Hz. Peygamberle konuşmak için sadaka verildiği bilinmemektedir. Zamanımızda da neshe konu olan ayetin uygulanma imkanı yoktur.
İncelemeye vesile olan ayetin neshini şu şekilde özetleyebiliriz:
- Ayetin mensuh haberi Hz. Ali'ye dayanır.
- Birinci ayette "sadaka veriniz" denilirken, ikinci ayette veremeyenlerin affedildiği belirtilir.
- Müfessirlerin büyük çoğunluğu ayeti mensuh kabul etmektedirler. Dolayısıyla, neshin şartlarını bu ayette açık bir şekilde görmemiz mümkündür.[932]
[925] Kur'ân-ı Kerim, Mücadele Sûresi 58/12.
[926] Kur'ân-ı Kerim, Mücadele Süresi, 58/13,
[927] Bkz. Hibetullah a.g.e.. Vrk. 42 ab, İbn Hazm, a.g.e.. s. 197-198; Suyutî. a.g.e.. 11/30: Zerkanî, II/268
[928] Bkz. Taberî. XXVIİI/20; İbn Kesir. İV/326: Alûsi. XXVIII/31.
[929] Bkz. Taberi. XXVIII/21; İbn Kesir İV/327; Kasımı. XVI/5724.
[930] Bkz. Taberî. XXVIII/19-22; İbn Arabî, İV/1762; İbn Kesir. IV, 326-27: Alûsî. XXVIII; Kasımı, XVI,5724; Elmalılı, VII, 5798-99.
[931] Zeyd, a.g.e., s. 819.
[932] Doç. Dr. Remzi Kaya, Kur'ân-ı Kerim'de Nesih, ISBN : 975-97468-1-6, Bursa Nisan 2001: 160-161.