seymanur K
Thu 3 November 2011, 04:58 pm GMT +0200
Mirasta Meşhur Meseleler
Miras konusunda bir kaç mesele belirli isim ve lakaplar almış. Feraiz alimleri bu meseleleri bu lakaplarla tanıtırlar. Bu nedenle bazı görüş ayrılıkları ya da o konuda soru sorana nisbet edildiği veya o konuda hüküm veren kişinin ismini aldığı için bu meseleler belirli isimler altında meşhur olmuştur. Bu meselelerden bir kısmı şunlardır.
1- Ömeriyyeteyn. Hazreti Ömer'in hüküm vermiş olduğu iki mesele hakkında verilen isimdir. Bu meseleden biri,
(6) (12)
Koca : l/3 3 Karı: 1/4 3
Anne : l/3 1 Anne: 1/3 3
Baba : A. 2 Baba: A. 6
2- MubaheIe.Yine Hazreti Ömer'in hilafeti yıllarında vuku bulmuş bir mesele. Bu meselede Hazreti Ömer sahabelerle istişare edip fikirlerini almış neticede avline karar verilmiştir. Ancak daha sonra Abdullah bin Abbas (r.a.) bu mesele hakkında muhalif bir görüş ortaya attı. Daha önce niye bu görüşü belirtmedin, deyip kendisiyle münakaşa edenlere, 'Dileyen gelsin lanetleşelim, çünkü hak benimledir.' demiştir. Bundan böyle bu meseleye lanetleşme talebi manasına gelen mubahele ismini almıştır. Bu mesele şöyledir:
(6) (8)
Koca : 1/2 3
Anne : 1/3 2
Ana bir kız
Kardeş : 1/2 3
3- Minberiyye. Hazreti Ali minber üzerinde hutbe okurken kendisine sorulan mesele. Hazreti Ali kendisine sorulan bu meseleyi minber üzerinde cevapladığı için bu ismi almıştır. Bu mesele de şöyledir.
(24) (27)
Karı : 1/8 3
Baba : 1/6 4
Anne : 1/6 4
İki kız : 2/3 16
4- Müşerreke. Hazreti Ömer'in hüküm vermiş olduğu bir meseledir. Bu meselede ana baba bir olan kardeşlere mirastan hisse veilrmemiştir. Ana baba bir olan kardeşler itiraz ederek, Ey mü'minlerin emiri! Farz et ki babamız denize atılmış bir kısrak idi, anamız bir değil mi? Bunun üzerine Hazreti Ömer bu sözleri haklı bularak ortaklığa hüküm verdi, koca ve annenin hissesinden sonra kalar 1/3 hisseyi tüm kardeşler arasında eşit bir şekilde taksim etti. Ortaklık manasına gelen müşerreke, ismini burdan almaktadır. Bu meselenin taksimatı şöyledir:
Tashih
(6) (18)
Koca : l/2 3 9
Anne : 1/6 1 3
Anne bir iki
ya da daha
fazla kardeş: 1/3 2 4
Ana baba bir
ve daha fazla
kardeş : 1/3 2 2
5- Ekderiyye. Zeyd bin Sabit (r.a.)'ın içtihadını zorladığı için zorlayan veya bulandıran manasına gelen ekderiyye ismini burdan almıştır. Bu mesele şöyledir:
Asl Avl Tashih
Koca : 1/2 3 9
Anne : 1/3 2 6
Dede : 1/6 1 8
Kızkardeş : 1/2 3 4
Görüldüğü gibi bu tashih neticesinde kocaya (9), anneye (6). dedeye (8) ve kızkardeşe (4) hisse verilmiştir.
6- Harka. Sahabelerin çeşitli görüşleriyle bir meseleyi derip yardığı bir mesele için delme, yarma manasına gelen harka ismini burdan almıştır. Bu meselenin örnek taksimatından biri şöyledir.
(3) (9)
Anne : l/3 1 3
Ana baba bir
kız kardeş : A. 2 4
Dede : A. 1 2
7- Yetimeteyn. İki öksüz manasına gelir. Feraiz konusunda iki meseleden başka mirası iki eşit hisse ile taksim edildiği başka bir mesele yoktur. Bunun için bu iki meseleye bu isim verilmiştir. Bu meseleler şunlardır.
a)
(2)
Koca : 1/2 1
Ana baba bir
kız kardeş : 1/2 1
b)
(2)
Koca : 1/2 1
Baba bir
kızkardeş : 1/2 1
8- Ümmü'ül-eramil. Bütün varislerin kadın olması durumunda, dulların anası manasına gelen ümmü'l-eramil ismini burdan almaktadır. Bunun misali ve taksimatı şudur.
(12) (17)
Üç karı : 1/4 3
İki nine : 1/6 2
Ana bir dört
kızkardeş : l/3 4
Ana baba bir
8 kızkardeş: 2/3 8
9- Ümmü'l-ferağ. Fazla avl yapılan dört sayılı meseledir. Bu dört sayılık ilave civcivlere benzetilmiştir. Civcivlerin anası anlamına gelen ümmü'-ferağ ismini burdan almaktadır. Böyle bir meseleye hüküm veren Kadı Şureyh olduğu için buna Şureyhiyye de denir. Bu meselenin işlemi di şöyledir.
(6) (10)
Koca : 1/2 3
Anne : 1/6 1
Ana bir iki
kız kardeş : 1/3 2
Baba bir iki
Kızkardeş : 2/3 4
10- Mervaniyye. Mervan bin Hakem zamanında vukubulduğu için bu ismi almıştır. Bu meselenin de işlemi şöyledir.
(6) (9)
Koca : 1/2 3
Ana baba bir
iki kızkardeş : 2/3 4
Baba bir iki
kızkardeş : H.
Ana bir iki
kızkardeş : 1/3 2
Bu meselenin aslı görüldüğü gibi (6)'dan kurulup avl ile (9)'a çıkar. Burda ana baba bir olan iki kız kardeş baba bir olan iki kızkardeşi hacbetmiştir. [4]
[4] Kadı Ebu Şuca’, Ğayet’ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 413-416.