Hadice
Sun 5 June 2011, 11:57 am GMT +0200
2.Miftâhlar
Hadis bulmakta, ya da hadislerin belli kaynaklarda bulunup bulunmadığını kolayca tesbit etmekte yardımcı olmak üzere islam bilginlerince meydana getirilmiş bir başka çalışma da Miffcah adını taşıyan bir çeşit fihristlerdir.
Miftâhlarda hadisler ilk kelimelerinin alfabetik şırası içindedirler.
Miftah adıyla Buhârî'nin ve Müslim'in Sahihleri üzerine yapılmış fihrist çalışması Muhammed eş-Şerif b. Mustafa et-Tokâdî (1312/1897)"ye aittir.
Eser "Miftâhu's-Sahihayn, Buhârî ve Müslim" adını taşımaktadır. 1313 yılında İstanbul'da önce ayrı ayrı sonra da bir arada basılmıştır. Eserde, Buhârî ve Müslim'deki kavlî hadisler, ilk kelimelerine göre alfabetik olarak verilmiş, karşılarında da kitab ismi ve bab rakamları cilt ve sayfa no'ları gösterilmiştir.
Ayrıca Buhârî'deki hadisler için İbn Hacer, Aynî ve Kastallânî şerhlerinin cild ve sayfa numaralan; Müslim hadisleri için de Kastallânî kenarındaki Ne-vevî şerhinin cild ve sayfa numaralan verilmiştir.
Hiç kuşkusuz bu miftahtan faydanabilmek için, Tokadı nin çalışmasına esas aldığı baskılan elde etmek gerekir. Değişik baskıların kullanılması halinde, Miftah'ta görülen sayfa numaraları geçerliliğini kaybetmektedir.
Tokâdî, Buhârî'nin Sahih'i için Mısır 1296 baskısını; îbn Hacer'in şerhi için Mısır 1301; Aynî için Kostantiniyye 1309; Kastallânî şerhi için Mısır 1293 baskısını kullanmıştır. Müslim'in Sahih'i İçin de Mısır 1290 baskısını esas almıştır.
Doğrudan ve birinci dereceden bir hadis kitabı olmamasına rağmen, Sey-yid Ahmed el-Gımâri'nin "Miftahu't-tertîb H ehâdisi Tarihi'1-Hatîb" adıyla Hatîb'in Bağdad Tarihindeki toplam 4500 hadis için yazdığı miflah da burada anılmağa değer niteliktedir. [653]
Merhum Muhammed Fuad Abdülbâkî tarafından Müslim, İbn Mâce ve İmam Malik'in Muvatta'ı için hazırladığı fihristler de anılan kitablardaki hadisleri aîfebetik olarak, cild ve sayfa numaraları ile birlikte kolaylıkla bulunabilecek, hale getirmiştir. "Miftahu Sünen, it-tirmizi 'de önemlidir, (bkz. s. 67).
Buraya kadar kısaca tanıttığımız Etraf, Mitfah ve fihrist çalışmaları, belli eserlere münhasır kalsalar bile yine de hadis bulmayı kolaylaştırıcı gayretlerdir. Ne var ki, herkesin her zaman aradığı hadisin ilk kelimesini bilmesi mümkün değildir.
O halde daha başka Usûllerle, her araştırıcının her safhada aradığı hadisleri kolaylıkla bulabilmesine imkân vermek gerekmektedir.
İşte bu gereği karşılamak üzere hazırlanmış geniş kapsamlı fihristler müsteşriklerce gerçekleştirilmiştir.[654]
[653] Kitab Kahire'de 1955 yılında basılmıştır.
[654] Doç. Dr. İsmail Lütfi Çakar, Hadis Edebiyâtı, İfav Yayınları: 199-200.