seymanur K
Thu 3 November 2011, 05:02 pm GMT +0200
Meselelerin Aslını Kurma Kaidesi
Mesele asıllarını kurma formülü aşağıda sıralanmış kaidelere göre tamamlanır.
Meseledeki paylar mütedahil olursa. Paydaların biri diğerlerinden büyük ve büyük olanı da küçüğüne bölünebilir durumda olursa (1/3, 1/2, 1/6 gibi) bu meselede 3 ve 2 paydaları 6 paydasına girer ve 6 paydası diğerlerine bölünebilir. (1/2,1/8) taksimatları da buna misal olabilir. 2 paydası 8 paydasına girer. Böyle meselelerde en büyük payda alınır, ve meselenin aslı bundan kurulur. Buna misal verelim.
(6)
Ana bir iki
kardeş : 1/2 2
Baba bir kız
kardeş : 1/2 3
Anne : 1/6 1
( 8 )
Karı : 1/8 4
Kız : 1/2 4
Amca : A. 3
Meseledeki paylar eşit olursa, (1/6, 1/6 gibi). Bu durumda eşit olan paylardan biri alınır ve meselenin aslı yapılır. Mesela,
(6)
Baba : 1/6 1
Anne : 1/6 1
Oğul : A. 4
Meseledeki paylar mütevafık olursa, Burda biri diğerine bölünmez ancak her ikisi ortak olarak belirli bir bölünmeye kabil olsa (1/8, 1/6 gibi) 8 paydası kesirsiz olarak 6'ya bölünmez. Ancak her biri ortak olarak 2'ye bölünmeye kabildir. Bunun için ortak olarak bölünüp her birinden çıkan sayıya 'vafk' denir. Bu durumda birinin vakfı diğerinin tam sayısıyla çarpılır. Buna bir misal verelim.
(24)
Anne : 1/6 4
Karı : 1/8 3
Kız : 1/2 12
Amca : A. 5
Görüldüğü gibi bu meselede kızın paydası diğerlerinden küçük olduğu için bırakılır. 6 ve 8 paydalarına gelince mütevafıktır. Yani iki rakamı gibi muayyen bir sayı ile bölünebilir.Bölündükten sonra birinin yarısı diğerinin tamıyla çarpılır (3x8=24) böylece çıkan miktar meselenin aslı yapılır.
Meseledeki paydalar mütebayin olursa, Burda paydalar zıt olup hiç bir şekilde birbirine bölünmüyorsa (1/4, l/3 gibi) 4 ve 3 paydaları kesirsiz olarak birbirine bölünemiyeceği gibi ortak olarak belirli bir sayıya da bölünemez. Bu durumda birinin tam paydası diğerinin tamına çarpılır. (4x3=12) çıkan sonuç meselenin aslı olur. Buna misal verelim.
(12)
Karı : 1/4 3
Anne : 1/3 4
Amca : A. 5[1]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Kadı Ebu Şuca’, Ğayet’ül-İhtisar ve Şerhi , Ravza Yayınları: 405-406.