sidretül münteha
Thu 26 May 2011, 03:08 pm GMT +0200
V. BÖLÜM
Ma'rufu Emredip Münkert Nehyetmenîn Şartları
Ma'rufu Emredip Münkert Nehyetmenîn Şartları
Ma'rufu emredip münkeri nehyetme görevinin varlığı şüphesiz ki her hangi bir asra, bir topluma ve bir millete tahsis edilemez. (Diğer bir ifâde ile bu görev asır ve toplumla mukayyed değildir. Yani iyiliği emredip kötülükten vazgeçirmerıin modasının geçtiği veya geçeceği hiç bir asır yoktur ve olamaz. Kötülüğün hiç bir zaman fayda verdiği, namusdan fedâkârlık yapmanın medeniyet gereği deyyusluğun kalkınma şartı olduğu tarihin hiç bir sürecinde, mevcûd iddiayı doğruladığı görülmemiştir. Onun için İslâm, hangi asırda olursa olsun modası geçen bir düzen değildir. Onu, kanun olarak görderen ALLAH (c.c) kendi yarattığı varlığın ihtiyaçlarına, normal işleyiş ve seyrine göre bir rahmet olarak gönderdi. Birileri ortaya çıkıp da: "Yok efendim, artık göksel kanunlarla, çöl bedevilerinin yaşayaşını modern asra tatbik etmek geriye doğru dönüştür.,.." derse çağlar üstü İslâm hukukuna göre kâfir statüsüne girer. Zaten İslâm devletinin kuruluş gayesini hedefleyen ma'ruf ve münker kavramlarının hikmet-i teşrîiyyesi de budur. Kâfirler; egemen güçler ve tâğût hoşlanmayacak diye müslümanların bu görevden vazgeçmeleri, dinden irtidaddır. Aslında bu görevin bir saat taüli demek, tüm kâfir güçlerin bir saat dünyada hâkim olmasını istemek demektir.)
Hangi hal ve şart olursa olsun bu görevi en ufak bir şekilde ihmal etmek caiz değildir. İmam Gazali şöyle buyurur:
"Ma'rufu emredip münkerden nehyetme görevini -hangi şartlarda olursa olsun- kesinlikle terketmemek gerekir.287
Fakat bununla beraber İslâm hukukçuları bu görevin bir takım şartları olduğunu ileri sürmüşlerdir.
Bu şartların bazıları üzerinde icma', bazılarında ihtilaf ortaya çıkmıştır. İmam Gazali bu şartlardan beş tanesini sayar.
1- Teklif, 2- İman, 3- Adalet, 4- Velayet veya vâlî tarafından bu hususa mezun olması, 288 5- Kudret289 Bunlardan îman, adalet ve velayet veya izn-i imam denilen üçünü "sıhhatinin şartları" diye adlandırmamız mümkündür. Nasıl ki teklif ve kudreti de "Vücûbunun şartları" olarak kabul ettik. Bu şartlardan ilk üçü, ma'rufu emredip münkerden mehyetme şartlarıdır ki bunlar olmadan sahih olmayacağına delâlet eder. Son ikisi ise vacip olan hallerde sorumluluğu mükelleften kaldıran durumlara işaret etmektedirler.
Şimdi burada bu şartların hangi sınıra kadar kabul görmesi mümkün? İşte bu noktaları belirlemek için kısa da olsa bunları açıklamak gerekir.
287 İhya-u Ulûmi'd-Din:3/381
288 Gerçekte İmam Gazali "velayeti" ma'rufu emredip münkeri nehyetme şartlarından saymadı. Ancak ma'rufu emredip münkerden nehyetme iğini yapanın, devlet başkanı ve valî tarafından bu hususa mezun olmasını şart koştu. Fakat şu açıktır ki bu görev valinin izniyle sahih olunca valinin kendisine nasıl sahih olmaz. Bu nedenle bazı ulema "velayeti" ma'rufu emredip münkeri nehyetmenin şartı olarak kabul etmiştir. Geniş açıklama gelecektir.
289 İhyâ-u Ulümî'd-Din: 3/374-384 (Bu şartlan İmam Gazali ihyanın 3. cildinin 374. sahifesinde zikrettiği "hisbe" konusunda saydı. Gazalî bu teşkilâtı "ma'rufu emredip münker'den nehyetmenin tümünü içine alacak kadar geniş bir teşkilâttır" diye tarif etmişti. Allâme el-Mâverdî (Ahkâm-üs-Sultaniyye: 272) adlı eserinde ise: '"Hisbe, Ma'rufu emretme görevi terkedildiği ve münkeri nehyetmeden vazgeçildiğinde devreye giren bir teşkilâttır." şeklinde tarif eder.
Şüphesiz ki "hisbe teşkilâtında" ma'rufu emretme münkerden nehyetme görevi vardır. Fakat hisbe bu mekanizmanın bir koludur. Aslında hisbe ümmetin dahilî ıslahıdır. Oysa Ma'rufu emredip münkerden nehyetme görevi davet, tebliğ, cîhad ve siyaset konularıyla birlikte ümmeti ıslah etme gibi sahası geniş olan bir mekanizmadır. Hisbenin şartları aslında ma'ruf ve münker görevi kadar mühimdir. Fakat hisbe de bu mekanizmanın bir kolu olunca onun şartları da-ma'ruf ve münker gibi önemli bir görevin şartları gibi-kabule lâyıktır. (Çeviren)